skanuj0005

Wyniki:

Jeżeli model zachowywał się zgodnie z normą informującą o tym, że należy wspierać finansowo dzieci potrzebujące pomocy, to 15% obserwowanych ludzi złożyło datek widząc zachowanie modela, a tylko 4% złożyło pieniądze nie widząc modela. Z kolei gdy model odgrywał scenę zakończoną decyzją o niezłożeniu datku, 20% ludzi widząc to zachowanie złożyło pieniądze, a 7% złożyło datek nie widząc tej sceny.

Wyniki eksperymentu świadczą o tym, że postępowanie modela uświadomiło ludziom istnienie normy. Norma staje się wyraźniejsza, gdy ktoś postępuje zgodnie lub niezgodnie z nią. Można przypuszczać, że zachowanie kobiety pełniącej funkcję modela w tym eksperymencie nie wpływa bezpośrednio na postępowanie ludzi. Czynnikiem pośredniczącym jest norma, która w opisanej sytuacji nabrała większej wyrazistości przypominając ludziom o swoim znaczeniu w regulowaniu stosunków interpersonalnych.

Eksperyment „Zgubiony portfel”,

H.A. Hornsteina (źródło: A. Gołąb, 1976)

W zaadresowanej kopercie wraz z listem znajdował się portfel męski z zawartością 26 dolarów w czeku, 2 dolarów w gotówce, dowodem osobistym właściciela i. kwitami. Znalazca koperty po przeczytaniu listu zorientował się, że ktoś poprzednio znalazł.portfel i zamierzał go wysłać pocztą właścicielowi ale sam go zgubił. Zatem osoba badana jest już drugim znalazcą, ponieważ pierwszym był autor listu. Treść listu ulegała zmianie w celu zbadania zachowania drugiego znalazcy.

Każdy list zaczynał się od stwierdzenia, że portfel zwracany jest w takim stanie, w jaki został znaleziony. Dalsze informacje były różne. Osoba badana dowiadywała się, że pierwszy znalazca (czyli model) zwraca portfel ponieważ tak mu doradzili przyjaciele i rodzina, innym razem zwraca wbrew temu, co mu doradzili przyjaciele. Pierwszy znalazca ponadto odwoływał się do własnych doświadczeń w tego typu sytuacjach, pisał np. że jemu zawsze zwracano zguby więc on postępuje tak samo, innym razem zaś uzasadniał zwrot portfela pomimo tego, że jemu nikt nie zwracał zguby.

Wyniki:

Gdy z treści listu wynikało, że model czyli pierwszy znalazca decydował się na zwrot portfela pod wpływem namowy przyjaciół i swych pozytywnych doświadczeń z odzyskiwaniem zgub — 20% osób właściwie badanych odsyłało list z portfelem.

Gdy natomiast model działał wbrew otoczeniu i mimo złych doświadczeń z odzyskiwaniem zgub — około 60% badanych osób odsyłało portfel właścicielowi.

Wniosek:

Norma „należy oddawać znalezione rzeczy” zostaje zaktywizowana pod wpływem zachowania modela zgodnego z jej treścią.

3. Model „Pobudzenie: koszt - nagroda”

Czterech amerykańskich psychologów: J.A. Piliavin, J.F. Dovidio, S.L. Gaer-tner, R. D. Ciarkę w opracowanym przez siebie modelu procesu udzielania pomocy skupili się na determinantach interwencji w trzech kategoriach sytuacji udzielania pomocy: 1) problemowej, 2) kryzysowej, 3) nagłego wypadku.

Autorzy budują model przyjmując następujące podstawowe założenia:

1.    Obserwacja czyjegoś nieszczęścia, czyjejś sytuacji problemowej, kryzysowej czy nagłego wypadku pobudza obserwatora. Siła tego pobudzenia zależy od kilku czynników — czy wypadek jest poważny, dotkliwy dla ofiary, jak dokładnie obserwator postrzega wypadek, czy jest wyrazisty, w jakiej odległości się znajduje obserwator, kto uległ wypadkowi — osoba obca czy pozostająca w bliskim, emocjonalnym związku, jak długo świadek obserwuje wypadek.

2.    Silne pobudzenie staje się coraz bardziej nieprzyjemne, dlatego obserwator.dąży do pozbycia się go bądź przynajmniej jego obniżenia.

3.    Obserwator czyjegoś nieszczęścia wybierze także zachowanie, które najszybciej i całkowicie zlikwiduje pobudzenie.

4.    Niektórzy świadkowie nagłego wypadku, którego ofiara potrzebuje pomocy, udzielają pomocy szybko, bez zastanowienia się, ich reakcje są impulsywne, nie wyrachowane, można rzec „irracjonalne”. Wielu spośród nich zachowuje się podobnie jak bohaterowie programu telewizyjnego pod nazwą „Zwyczajni -Niezwyczajni”.

Model „Pobudzenie: koszt-nagroda” identyfikuje dwa odmienne pojęciowo lecz funkcjonalnie współzależne czynniki, które wpływają na zachowania pomocne. Pierwszy czynnik to pobudzenie jako reakcja na potrzebę czy kłopot innych. Jest to podstawowy, motywacyjny składnik modelu. Pobudzenie stanowi reakcję emocjonalną, jest procesem mobilizującym do działania, które mogłoby prowadzić do interwencji i udzielenia pomocy. Drugi czynnik, to komponent „koszt — nagroda” uruchamiający procesy kognitywne (poznawcze), poprzez które obserwator rozważa różne przypuszczalne koszty i nagrody związane z działaniem lub bier-

65