skanuj0121 (5)

246 AKSJOLOGIA hTYCZNA

ność spojrzenia na specyfikę przejścia od zdań ontologicznych do zdań etycznych i konstruowania na tej drodze odpowiednich uzasadnień.

Wyłożona w dwu ostatnich rozdziałach koncepcja obiektywnych i absolutnych wartości moralnych oraz ich zasady konstytutywnej dowiodła, że ontyczne podłoże poszczególnych wartości zasadza się na relacji odpo-wiedniości. jaka zachodzi między wewnętrzną celowością określonej struktury natury integralnej a osobową doskonałością człowieka wyrażoną w idealnym wzorcu tejże doskonałości. Obiektywny charakter relacji wyznaczonych przez naturę integralną i uporządkowaną konstytuuje podstawy praw dy moralne j. Podstawy te utożsamiają się z aksjologiczną treścią poszczególnych wartości oraz odpowiadających im kategorii aktów ludzkich. W sferze poznania praw da ta znajduje sw’oje odzwierciedlenie w prawidłowo uformu-łowanych ogólnych sądach wartościujących. Konsekwentnie również uzasadnienie ich prawdziwości dokonywać się musi drogą ustalenia wewnętrznej celow ości tychże elementów natury integralnej, o ile w chodził one w strukturę poszczególnych aktów jako właściwe im cele czynności, następnie zaś odniesienia tej celowości dogodności osoby ludzkiej jako podstawowej struktury wzorczego ideału jej moralnej doskonałości. Ogólny sąd wartościujący jest przeto sądem prawdziwym, jeżeli adekwatnie wyraża odpowiedniość. czy też zdatność określonego działania do urzeczyw istnienia moralnego dobra osobowego spełniającego je podmiotu.

W stwierdzeniu tym zaw iera się nie tylko ogólna zasada metodologiczna ukazująca drogę postępowania przy uzasadnianiu ogólnych sądów wartościujących, ale także zarys uprawnionego przejścia od zadań opisowych, czyli „tego, co jest", do zdań wartościujących. Przejście to jest niemożliwe do osiągnięcia w założeniach filozofii empirystycznej czy fenomenologicznej, ponieważ mimo wszystko zatrzymują się one tylko na zjawiskowej powierzchni rzeczywistości moralnej. Możliwe okazuje się dopiero na gruncie realistycznie zorientowanej metafizyki tomistycznej. Trzeba wszakże zaznaczyć, że to, „co jest", w etyce chrześcijańskiej rozumie się dwojako. O ile to. „co jest", oznacza tylko fakty, czyli konkretne zachowania się jednostek ludzkich, wówczas nic ma przejścia od takich faktów i zdań opisowych do zdań normatywnych. Takie fakty nic są siłą normotw órczą tego, co moralnie dobre względnie złe. Jeżeli jednak to. „co jest" i odpowiedni sąd opisowy odnosi się do racjonalnie rozpoznanych Isto-towych struktur aktów ludzkich i ich celowości, a więc dociera do rdzenia rzeczy i ujmuje ich podstawowe prawa strukturalne, wówczas jest możliwe przejście od takich zdań opisowych do sądów wartościujących. Kluczową w tym względzie rolę pełni zatem przyjęcie w zględnie odrzucenie racjonalnych pod-staw myślenia metafizycznego.

DEONTOLOGIA ETYCZNA CZYLI

NAUKA O OBIEKTYWNYM PRAWIE MORALNYM ORAZ O POWINNOŚCI I UPRAWNIENIU MORALNYM

WSTĘPNE POJĘCIA I TWIERDZENIA Z DEONTOLOGII OGÓLNEJ

Podobnie, jak to miało miejsce w aksjologii etycznej, kolejny dział naszych rozważań należy rozpocząć od sformułowania wstępnych pojęć i twierdzeń równic/ zapożyczonych od pokrewnej dyscypliny filozoficznej, mianowicie dcontołogii ogólnej Poniew aż jednak na terenie dcontologii doszło do identycznego, jak w aksjologii, zróżnicowania poglądów na temat fundamentalnych nawet pojęć i twierdzeń, przeto zestawu tych założeń można dokonać także tym razem opow iadając się po stronic jednej, uznanej za najbardziej adekwatną ich interpretację. Podobieństwo aktualnego lematu w porównaniu z poprzednim przejawia się ponadto w tym, żc także tym razem za punkt wyjścia obrane zostaną sformułowania mające za przedmiot odpowiednie sądy i zdania Wyszczególniony zostanie tylko jeden typowych sądów i zdań. któremu współcześni etycy polscy poświęcają najwięcej uwagi w swoich rozważaniach deontologicznych, pozostawiając na boku inne typy zdań przynależnych do tego samego zakresu. Obrany przez nas sposób postępowania ma jednak swoje walory. Ułatwia on nawiązanie kontaktu z aktualnym stanem badań w Polsce nad tymi zagadnieniami, ponadto umożliwia ukazanie tego obszaru duchowej rzeczywistości człowieka, na którym będzie można wszcząć poszukiwania za właściwym przedmiotem dcontologii etycznej w jego już całościowo wziętych wymiarach. O to zaś nam w tym wypadku przede wszystkim chodzi.

I. Obok sądów i zdań orzekających (opisowych i wartościujących) ludzie formułują również tzw. sądy i zdania powinnościowe. Od poprzednich różnią się one przede wszystkim tym, żc występuje w nich orzecznik „powinien”, „powinno się”, „należy” itp.

Na tym założeniu opiera się między innymi racja istnienia całej dcontologii. Stw ierdza ono. żc zdaniom pow innościowym (zakładającym od-