skanuj0133 (5)

276 DfcONTOLOGIA I IY( /NA

Problem prawa naturalnego stanowi dziś lemat dyskusji również w ob-rąbie etyki chrześcijańskiej. Dotychczasowy tok rozważań nic pozwala jed nak wątpić, że wyrazem zajętego przez nas stanowiska staje się teoria prawa naturalnego o niezmiennej treści. Przeciwstawna do niej koncepcj i prawa naturalnego o zmiennej treści wykazuje zbyt głębokie podobieństwa do teorii relatywistycznych, aby mogła być traktowana jako odmienn i w stosunku do tradycyjnej, ale autentyczna kontynuacja fundamentalnych założeń chrześcijańskiej myśli etycznej. Opowiadając się tedy po strome etyki prawa naturalnego o niezmiennej treści rozpatrzymy z tego stanow iska przynajmniej najważniejsze zagadnienia w następującym porządku: a) istnienie moralnego prawa naturalnego, b) jego powszechność i niezmienność. c) podstawy jego obiektywności, d) transcendentne uwarunkowanie, c) sankcja, i wreszcie na koniec 0 najważniejsze trudności wysuwa ne przeciwko tradycyjnej koncepcji moralnego prawa naturalnego.

Drugą kategorię zagadnień obiektywnego prawa moralnego stanowią problemy prawa pozytywnego. Dla etyki w tym obszernym zestawie zagadnień ważny jest przede wszystkim stosunek prawa pozytywnego do moralności. Zagadnieniu temu poświęci się więc jeden rozdział po zakon c/.eniu rozważań nad prawem naturalnym.

Zarysowany w powyższych słow ach ogólny konspekt chrześcijańskiej dc-ontologii obiektywnego prawa moralnego orientuje w całokształcie odnośnej doktryny, ale nic mówi, i mówić nie może o tym, co stanowi trzon i główne w iązania tej doktryny decydujące o właściwej jej budowie. Toteż wydaje się rzeczą potrzebną i pożyteczną, jeszcze przed podjęciem zasadniczego toku rozważań zwrócić na tę sprawę uwagę, aby niejako zawczasu uw rażliwić się na newralgiczne miejsca omawianej problematyki i ustrzec się przed pow ierzchownością i przeskokami myślow ymi, z jakimi często można się spotkać w współczesnej literaturze podejmującej temat prawa naturalnego.

Podkreślmy zatem wyraźnie, że sam rdzeń dcontologii etycznej w ujęciu chrześcijańskim stanowi teza o istnieniu prawa naturalnego i jego niezmienności. Są to pojęcia i tw ierdzenia na wskroś filozoficzne, określone w swej treści właściwym tej etyce stylem filozofow ania. NV nich kryje się źródło, z którego biorą początek dalsze ustalenia dcontołogicznc. l>o takich zaliczyć należy naukę o podmiotowym porządku naturalnych uprawnień człow icka, stanowiących podstawę moralnej autonomii osoby ludzkiej, a także naukę o etycznych aspektach prawa pozytywnego, określających znowu fundamentalne założenia moralnej praw idłowości porządku społecznego. Mimo swej wielkiej doniosłości i tcorc tycznej wagi, w stosunku do teorii prawa naturalnego są to zagadnienia pochodne. Ich pochodność ponownie przypomina konieczność skoncentrowania uw agi i uważnego badania pierwszych źródeł doktryny.

A. NAUKA O PRAWIE NATURALNYM

1.1 KTURY

I dc Financc, £thique ginirale, s. 235*307

(i Kalinowski, Initiation a laphilosophie morale. Paris 1966. s. 103-156.

M A Krąpiec, Człowiek i prawo naturalne. Lublin 1975.

( / Martyniak. Obiektywna podstawa prawa według św. Tomasza z Akw inu, Lublin 1949.

M Morawski, Podstawy etyki i prawa, wyd. 4. Kraków 1930, s. 137-200.

I Ocsterk, Etyka. s. 245-266.

\ Szostek. Aatura Rozum Wolność Filozoficzna analiza koncepcji r>\órczego rozumu u c współczesnej teologii moralnej. Rzym 1990.

I    Ślipko, Problem stabilności prawa naturalnego, w: M Szyszkowska, Powrót do prawaponadustawowego, Warszawa 1999, s. 79-106.

W Liman owić z, Zasięg prawa naturalnego w nauce św. Tomasza: Akw mu. Coli Theol 28 (1975). 3. s. 393-427.

II    Waśkicwicz, Powszechność prawa naturalnego. Studia Phil Christ 4 (1968) I, s. 119-134.

I Woroniccki, Katolicka etyka wychowawcza, s. 186-242.

P. I hitkicwicz, Problem aksjologicznych podstaw prawa we współczesnejfilozofii i leoru prawa. Kraków 1996.

I    łyka 6 (1970). s. 9-140.

II    Jankowski, Prawo i moralność. Warszawa 1968.

ROZDZIAŁ IV

ISTNIENIE MORALNEGO PRAWA NATURALNEGO

Wyjaśnienie pojęć

Zarysowany w poprzednim rozdziale szkic genezy zagadnienia prawa moralnego zawiera w sobie wszystkie elementy, które tłumaczą, o co chodzi w zagadnieniu tyczącym istnienia moralnego prawa naturalnego. Wczc snicj jeszcze dokonany opis i analiza zjawiska powinnościowcgo ujawniły