skanuj0006 (449)

Poszukiwanie zasadności celów wychowania

Poszukiwanie zasadności celów wychowania w normach moralnych

Rodzaje norm moralnych

Jak uzasadniać cele wychowania?

Istnieją różne sposoby uzasadniania celów wychowania. Jednym^ z nich jest wykazywanie ich zgodności z wartościami, a zwłaszcza wartościami uniwersalnymi, czyli ogólnoludzkimi wartościami poznawczymi, moralnymi i estetycznymi, zogniskowanymi wokół transcendentalnej triady: prawdy, dobra i piękna. W teorii wychowania dużą wagę przywiązuje się szczególnie do wartości moralnych, a wśród nich doi altruizmu, tolerancji, poczucia odpowiedzialności, wolności i sprawiedliwości.

Innym sposobem uzasadniania, a tym samym uprawomocnienia celów wychowania, jest poszukiwanie ich podobieństw do norm moJ ralnych lub zbieżności z nimi. Najogólniej mówiąc, ukierunkowują one odpowiednio postępowanie jednostki przekonanej o ich słuszności! Pod tym względem mają wiele wspólnego z wartościami. Różnią się jednak od nich tym, że przypominają zazwyczaj ściśle określone reguJ ły czy zasady postępowania moralnego, obowiązujące poszczególnych ludzi i różne zbiorowości ludzkie. Stąd też w przeciwieństwie do wartości są najczęściej skonkretyzowanymi zaleceniami, nakazami lub zakazami, wyrażonymi bądź to w kategorii powinności (np. „czcij ojca i matkę swoją”) lub w kategorii warunkowego zobowiązania (np. Jeśli chcesz być uczciwym, powinieneś zawsze oddawać długi”) (Małysłow-l nik..., 1994, s. 155).

W literaturze znane są różne rodzaje norm moralnych. Na przykład Maria Ossowska (1985) wyróżniła wśród nich normy moralne:

—    w obronie biologicznego istnienia, jak np. norma „nie zabijaj”;

—    w obronie godności, czyli związanego z nią poczucia własnej wara tości;

—    w obronie niezależności, tj. wolności w sensie braku przymusu ze-: wnętrznego i jako dobra osobistego;

—    w obronie prywatności, czyli okresowej samotności oraz możliwo-; ści zabezpieczenia się przeciw obcej kontroli (przynajmniej we własnym domu) i ludzkiej ciekawości (nieuprawnionej poufałość®

—    służące potrzebie zaufania, jak normy „nie kłam” i „nie kradnij”*

—    strzegące sprawiedliwości, np. norma: „każdemu według jego osiągnięć” lub „każdemu według potrzeb”;

—    wobec konfliktów społecznych w wymiarze międzyosobniczyni i międzygrupowym.

Poza tym M. Ossowska (1985, s. 175) wyodrębnia normy moralne, formułowane „raczej w postaci zaleceń niż w postaci nakazów czy zakazów”. Dotyczą one głównie „pewnych postaw emocjonalnych”. Dla-

1 26 Cele wychowania