skanuj0006 (455)

Małgorzata Radkiewicz

JULIE DASH - PREKURSORKA KINA CZARNYCH KOBIET¹

Julie Dash konsekwentnie i z pełną świadomością sytuuje swoją twórczość na obszarze niezależnego kina, podkreślając, że tylko w jego obrębie może swobodnie pracować jako Czarna reżyserka, feministka i rzeczniczka wszelkiej Inności. Aby uchwycić całą złożoność poruszanych przez autorkę zagadnień należy umieścić jej filmy w trzech kontekstach. Pierwszy dotyczy alternatywnego odczytania klasycznego modelu kina, zaproponowanego przez teorię feministyczną lat 70. Postawa Dash przypomina stanowisko Laury Mulvey², która poddała krytycznej ocenie sztuki audiowizualne, uznając je za przejaw powszechnie dominującego patriarchatu. Teoretyczka odwołała się do hollywoodzkich produkcji, by pokazać, że kategoria „wizualnej przyjemności" została w nich zarezerwowana dla białych, heteroseksualnych mężczyzn - zarówno w roli widzów, jak i bohaterów - wokół których budowano strukturę fabularną i wizualną. Dash przyjmuje równie krytyczne stanowisko, eksponując pominięty przez Mulvey - a także inne białe teore-tyczki feminizmu - problem rasistowskiego charakteru filmowej ideologii. Pokazując dyskryminowanie Czarnych, skutecznie eliminowanych z kinowego dyskursu, Dash przeciwstawia się modelowi kina dążącego do „uciszenia jej głosu, umieszczenia na pozycji egzotycznego budzącego obawy Innego, oznaczenia jej w kategoriach «braku», «nieobecnośd» i to zarówno ze względu na gender, jak i rasę"³. Jako Czarna feministka, reżyserka przejmuje władzę nad spojrzeniem i wprowadza punkt widzenia nie-białej kobiety spoglądającej na inne przedstawicielki jej rasy i płci. Afroamerykanki stanowią oś narracyjną i centralny punkt dla

1

   W opracowaniach anglojęzycznych - zwłaszcza tych ze Stanów Zjednoczonych -przymiotnik Czarny zawsze pisany jest z dużej litery, biały natomiast z malej. Tekst zachowuje te zasady jako część dyskursu teoretycznego.

2

   Laura Mulvey, Przyjemność wzrokowa i kina narracyjne. Tl. J. Mach. W: Panorama współczesnej myśli filmowej. Red. A. Helman. Kraków: Universitas 1992.

3

   Gwendolyn Audrey Foster, Women Filmmakers of the African and Asian Diaspora. Decolo-nizing the Gazę, locating Subjectivity. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University Press 1997, s. 43.