skanuj0197 (2)

410 ARHOUKilA CZYLI NAUKA O CNOTACH MOR Al NY« M

ncgo ulegania odruchom gniewu odczuwanym przez człowieka wobec r\* trudnego do pokonania.

Osobne miejsce w tradycyjnym podziale wad moralnych przypisuje »ię pysze „Jest ona takim stałym upodobaniem w sobie, przez które człowit t w mniejszym lub większym stopniu czyni z siebie swój cel ostateczny. Pi/< I miotem jej jest własna doskonałość ponad właściwą miarę, własne wyw> / szenie i uniezależnienie od kogokolw iek'*¹-'⁰. Pycha nie znosi żadnego |h>.| porządkowania przede wszystkim w sferze moralnego postępowania. ()di/u ca prawo moralne i wszelką zależność, aby własną wolę postawić nad kaz dym innym autorytetem. Dlatego w stosunku do poprzednich wad zajniun ona miejsce naczelne, jest wadąo charakterze uniwersalnym. Wpływem swyiii ogarnia całokształt moralnego postępowania człowieka i staje się podstawo wą siłą motoryczną. która dynamizuje inne złe skłonności człowieka

Tak się przedstawia przekazany przez filozoficzną tradycję lomistyi zim podział wad głównych. Jak się zdaje w jednym punkcie domaga się on u/u pełnienia Do głównych niszczycielskich sił moralnej wartości człowieku należy jeszcze nienawiść. Jest przeciwstawieniem miłości, zwraca się pi ze ciwko dobru, które przemienia w' zło i dąży do jego zniszczenia. W mena wiści tkwi więc zawsze jakaś przewrotność. Razem z pychą ma zdolna rozprzestrzeniania się na całość postępowania człowieka i wyciskani i im nim piętna moralnej deprawacji.

Wady moralne stanowią realne zjawisko w życiu człow ieka. Rod/ą ■< z aktów moralnie złych i same z kolei do spełniania tych aktów popychaią Przenikają nic tylko indywidualną aktywność poszczególnych jednostek, alt sięgają również w sferę życia społecznego. Największe jednak nicbc/pu-czcństwa stwarzają wówczas, gdy dokonują takich spustoszeń w moraln. i świadomości człowieka, że zaczyna w niej zanikać rozeznanie tkwiąca gu w wadach zła moralnego, w to zaś miejsce wchodzi swoiste oswojenie %k z tym złem i jego praktyczna akceptacja. Zarówno więc teoretyczne, jak i pr.ik tyczne względy nic pozwalają pomijać tego tematu w ramach ogólnych - ■ ważań nad podstawowymi aspektami moralnego postępowania człowieka

Etyka a charakterologia

W bliskim związku z poruszoną problematyką pozostaje zagadnicim stosunku etyki do charaktcrologii stanowiącej jeden z działów psychologu

139

J. Woroniccki,, dz. cyt., s. 399.

Wystarczy jednak, jeżeli ograniczymy się do uwzględnienia t> Iko n.ijważ nicjszych momentów.

Każdy człowiek z racji właściwego mu ujednostkowicnia jest bytem różnym od innych jednostek, jest całością w sobie zamkniętą i nicpowln r/alną. Mimo to jednak poszczególne jednostki wykazują w swojej strukturze cały szereg podobieństw. Na tej podstawie możliwe jest stworzenie pewnej typologii, która obejmuje zasadnicze kategorie jednostek związanych posiadaniem pewnych charakterystycznych cech wspólnych, uwarunkowanych ich psychofizyczną strukturą. Szczególne znaczenie ma tu zespół cech składających się na tzw. charakter człowieka.

Charakter człowieka jest podwójny: wrodzony i nabyty.

Charakter wrodzony obejmuje zespół cech oraz dyspozycji dziedzicznych, związanych z konstytucją cielesną człowieka, która z kolei określa jego właściwości psychiczne. Tę stronę psychofizycznej struktury człow ieka zwie się często jego „temperamentem”.

Charakter nabyty natomiast wyraża zespół cech oraz dyspozycji ukształtowanych świadomym działaniem poszczególnych jednostek, kierujących się w tym działaniu odpowiednim wzorcem idealnym.

Pojęcie wzorca idealnego stanowi pomost, który łączy charakterologię / etyką. Treść wzorca idealnego pozostaje bowiem w bezpośrednim związku z podstawowymi wartościami etycznymi, uznanymi przez danąjednost-kę za obowiązujące w ramach wyznawanej przez nią moralności. Nic może więc charaktcrologia nic brać pod uwagę tego, co na temat tej moralności mówi etyka. O stałej aktualności problematyki etycznej dla pracy wychowawczej zmierzającej do kształtowania moralnego charakteru w człowieku świadczą publikacje poświęcone tym zagadnieniom¹-’¹.

Z drugiej strony etyka będąc nauką praktyczną między innymi stawia sobie za cel urobienie w człowieku charakteru moralnego jako żyw ego wcielenia obiektywnych wartości etycznych. Każe jej to zainteresować się również sprawą zróżnicowania w zorców charakteru moralnego odpowied nio do poszczególnych kategorii osób. Kreśląc obraz takiego charakteru etyka musi uwzględnić wszystkie dane odnoszące się do interesujących ją ludzi, a tych dostarcza jej właśnie charaktcrologia i inne dziedziny nauk psychologicznych.

W I Hcliui4i OP, Wychowanie młodzieży dom*tającej. Warszawa 2000