SNB13961

210

Ukazując doniosłość i niezbędność tej części planu w całej jego „poziomej” strukturze nie można równocześnie zapominać, iż zawiera ona w istocie tylko treści poprzedzające i warunkujące jego dalsze części właściwe, a zwłaszcza drugą i trzecią. Wszelako nie jest ta część także rutynowym wstępem, wprowadzeniem do treści zasadniczych.

Część druga, opiekuńcza, dotyczy zaspokajania wielorakich ponadpodmiolo-wych potrzeb podopiecznych ze wszystkimi tego doniosłymi następstwami dla jakości życia i rozwoju. Jej realizacja stanowi więc w sumie w pełni rozstrzygający warunek urzeczywistniania się funkcji opiekuńczych placówki (u-kładu). Na tym też polega jej absolutnie kluczowe znaczenie i miejsce w planie pracy. Dlatego też na jej treść powinny złożyć się przede wszystkim zadania opiekuńcze dla urzeczywistniania przyjętych wartości i założeń opieki. Oznacza to — inaczej mówiąc — pewną sumę różnych przedsięwzięć służących osiąganiu optymalnego stanu zaspokojenia potrzeb podopiecznych w średniej i dalszej perspektywie życiowej. Przedsięwzięcia te układają się w dwie powiązane ze sobą grupy zadań:

—    tworzenie warunków (mechanizmów) materialno-organizacyjnych (odpowiedni układ mieszkalny grupy, jej właściwa struktura organizacyjna) i psychologicznych (dodatnia atmosfera życia, dobre tradycje dotyczące form i norm życia i działalności), służących zaspokajaniu wielorakich potrzeb podopiecznych,

—    podejmowanie różnorodnych czynności opiekuńczych zaspokajających potrzeby podopiecznych bezpośrednio, „wprost” (zabiegi związane z żywieniem, osobistym wyposażeniem, utrzymywaniem higieny i porządku, zapewnianiem powodzenia szkolnego, spędzaniem czasu wolnego itp.).

Planując zadania z grupy pierwszej zamierzamy stwarzać względnie trwale elementy godziwej egzystencji, przedmioty potrzeb, wartości pośredniczące opieki, które zaktualizowane i odpowiednio podtrzymywane, „zabezpieczane” do pewnego stopnia same przez się spełniają funkcje egzystencjalno-opiekuńcze. Natomiast planowane zadania z grupy drugiej — to przewidywane układy czynności opiekuńczych, które jako takie są określonymi, ciągle aktualizowanymi warunkami, elementami, wartościami instrumentalnymi opieki.

W dotychczasowej praktyce planowania „część opiekuńcza” z reguły nie jest wyodrębniona, lecz w pewnej mierze zastępowana takimi grupami celów i zadań, jak: „higieną i zdrowie”, „warunki bezpieczeństwa”, „racjonalne żywienie”, „wypoczynek i regeneracja sił”, „zaopatrzenie w odzież i pomoce naukowe” itp. Obejmują one, jak widać, zaspokajanie li tylko potrzeb biologicznych (bytu materialnego), a pomijają potrzeby psychospołeczne (bytu duchowego), co należy uznać za podstawową, chociaż nie jedyną wadę takiej strukturyzacji.

W odróżnieniu od treści części opiekuńczej, czyniącej zadość uznawanym powszechnie właściwościom biopsychicznym (potrzebom) podopiecznych, część

,vyctio'va^“®’_b^_vo-_{ciowych w}y_Chowanków, które polegają na

powinna zawierać przedsięwzięcia służące dokonywaniu

i    "(profilaktyce) występowania zachowań i kształtowania się

r zap°^biega^^lh z przyjętym systemem wartości społeczno-moralnych i kul-

.. sprzeczny

/ noS'“ .

_ia^*y^c"’ _vaniUi ograniczaniu i eliminowaniu wszelkiego rodzaju ujemnych przyzwyczajeń, nałogów, ztych tradycji, podkulturowych dewiacji, "‘^"iczych, aspołecznych, agresywnych postaw itp.,

₀₍jyfikowaniu_s prostowaniu, sublimowaniu takich form aktywności, dążeń "teresowań wychowanków, które budzą uzasadnione wątpliwości i niepokoje ¹ ^zeiędu na ich własny i społeczny dobrze pojęty interes,

¹⁶ _ rozwijaniu, pielęgnowaniu i utrwalaniu będących w zaczątkowym stanie tworzenia się dyspozycji godnych osoby ludzkiej,

__ stymulowaniu, kreowaniu pożądanych nowych dyspozycji będących uznawanymi powszechnie wartościami osobowymi — celami wychowania.

Wymienione grupy celów i zadań placówka opiekuńczo-wychowawcza może i powinna realizować przede wszystkim poprzez całokształt aktywności opiekuńczej, to jest wychowawcze zasady i sposoby sprawowania opieki, czyli wychowanie przez opiekę, co na\eiy uznać za swoistość wychowania w tego rodzaju placówkach.

Wynika to z omawianej wyżej zasady wychowawczej modyfikacji opieki. Jego potencjalne możliwości tkwią w pierwszoplanowych i dominujących w życiu i działalności placówki treściach opiekuńczych, zaś zapotrzebowanie wynika najogólniej z jej założonych „normalnych” i specyficznych funkcji wychowania. Inaczej mówiąc, w placówce opiekuńczej podstawowym rodzajem aktywności i spełnianych funkcji jest opieka, ze wszystkimi tego doniosłymi następstwami,

analogicznie jak w szkole — nauczanie, szpitalu — leczenie, fabryce —- produkcja. Istnieje więc — wynikająca ze związków opieki z wychowaniem w ogóle — naturalna możliwość i niezbywalna powinność formowania i realizowania jej według założonych celów wychowania, czyli nadawania jej charakteru wychowawczego. Dlatego też wychowanie poprzez odpowiednio modyfikowaną opiekę należy uznać za kluczowy element modelu—wzorca każdego układu opiekuńczego w jego ściśle wychowawczym aspekcie.

Druga grupa zadań, wynikających z ogólnej zasady aktywności wychowanka w procesie wychowania oraz ze specyficznych możliwości i potrzeb placówki opiekuńczej, dotyczy możliwie pełnego wykorzystania różnych form pracy podopiecznych i całego personelu dla celów wychowawczych, czyli podejmowanie i realizowanie wychowania przez pracę. Wymaga to spełnienia dwóch podstawowych warunków: optymalnego nasycenia praca codziennego życia placówki ora z realizowania jej według takich pryncypiów, jak: celowość, planowość,