SNC03746

największe sezonowe przekształcenia cyrkulacji, dokonujące się nad kontynentem \ xtr^ jjŁ Liczbową ilustracją tych przekształceń jest wielko*: masy powietrza, gromadzącej u* nad tyra kontynentem w zimie w związku z wyziębieniem dolnej fropotfery i ptmuaniem rozległego wyżu barycznego. Sezonowo pojawiającą się tam masę powietrza occnta *«ę na 3-10*⁴ ton. Ta sama masa „rozpływa się” w okresie letnim na sąsiednie obwary. <) globalnym znaczeniu tych sezonowych ruchów świadczy m.in. roczny cykl wahań osi ziemskiej (nutacja biegunów Ziemi) wskutek zmian rozmieszczenia masy na kuli ziemskie).

Porównanie średniego pola ciśnienia w styczniu i lipcu pozwala wyróżnić układy stałe i sezonowe, tzn. takie, które utrzymują się w ciągu całego roku bądź pojawiają się tylko zimą lub latem. Wszystkie układy baiyczne, zwłaszcza sezonowo zmieniające się wyże i niże znad kontynentów, przemieszczają się w ciągu roku. Strefowe, stałe układy baiyczne wędrują za słońcem ku północy w lipcu lub na południc - w styczniu, \jctnic niże kontynentalne lokują się raczej w niższych szerokościach geograficznych niż zastę-

I pujące je w sezonie zimowym układy wyżowe.

Położenie ośrodków barycznych i gradienty ciśnienia dobrze odzwierciedlają prze-f ważający kierunek napływu powietrza i jego pochodzenie w poszczególnych częściach I globu ziemskiego. Wyże i niże określone na mapach średniego ciśnienia przez zamienię-[ te izobary nazywamy ośrodkami aktywności atmosfery. Sterują one napływem mas powietrznych i je współtworzą, nadając im specyficzne właściwości cieplne i wilgotno-iściowe.

W styczniu równikowa bruzda niskiego ciśnienia leży na półkuli południowej, a w I jej zasięgu tworzą się odrębne ośrodki niżowe nad Australią i Indonezją, południową I Afryką i Ameryką Południową. Podzwrotnikowa strefa wysokiego ciśnienia na półkuli ■południowej rozpada się na trzy wielkie wyże, rozpościerające się nad trzema oceanami w pobliżu 30-35°S. Na północ od równika wielkie wyże znajdują się nad Atlantykiem i (Wyż Azorski) i nad Pacyfikiem (Wyż Hawajski lub Honolulski). Nad Azją panuje Itozległy zimowy Wyż Syberyjski (Azjatycki). W Ameryce Północnej jego odpowiedni-I hem jest Wyż Kanadyjski.

I Nad oceanami półkuli północnej występują głębokie niże - Niż Islandzki nad plan tykiem i Niż Aleucki nad Pacyfikiem. Odpowiednikiem tych niżów na półkuli południowej jest nieprzerwana, bardzo głęboka bruzda wokółantarktyczna. Ciśnienie nad lArktyką jest dość wysokie, ale ośrodek wyżowy leży nad Grenlandią. Antarktydę w zasa-1 dzie obejmuje wyż, chociaż na powierzchni tego lądolodu ciśnienie jest niższe od ciśnie-| nianad otaczającym go oceanem. Jednakże na wysokości tej powierzchni, tj. ok. 3000 m | n.p.m. ciśnienie nad oceanem jest niższe.

I W lipcu obserwujemy przesuniętą na północ bruzdę z niskich szerokości geogra-i licznych; są to sezonowe niże kontynentalne - Południowoazjatycki i Meksykański. Na [półkuli południowej wyże podzwrotnikowe ogarniają nie tylko trzy oceany, ale i lądy. [Natomiast na letniej półkuli wyże podzwrotnikowe utrzymują się tylko nad oceanami, t Są to stałe ośrodki nad Wyspami Azorskimi i nad Hawajami. Umiarkowane szerokości geograficzne zajmuje strefa obniżonego ciśnienia, w której zaznaczają się nadal, cho-<aż słabiej niż zimą, stałe ośrodki nad Islandią i Wyspami Aleuckimi. Nad Arktyką ńfoienie nieznacznie wzrasta. Wokół Antarktydy utrzymuje się głęboka bruzda niskie-# ciśnienia, nad lądolodem — panuje wyż.