SNC03800

tujące znaczenie wielkich amplitud temperatury w Kanadzie i na Syberii. Można więc wyróżnić klimaty związane z zachodnimi i wschodnimi wybrzeżami kontynentów ora2 klimaty wewnątrzkontynentalne. Podziałowi temu nie podlega (lub podlega w niewielkim stopniu) tylko strefa okołorównikowa i podbiegunowa.

Genezą przestrzennego układu klimatów jest min. cyrkulacja atmosfeiyczna. Ma ona charakter strefowy, ale w połączeniu z astrefowym rozmieszczeniem lądów na Ziemi i formowaniem się oddzielnych wielkich układów barycznych (ośrodków aktywności atmosfery) - powoduje kształtowanie się astrefowych anomalii geograficznych klimatu. Mają one związek zarówno z dowietrznym lub zawietrznym usytuowaniem wybrzeży, jak i z południkowymi składowymi cyrkulacji na wschodnich i zachodnich. obrzeżach układów barycznych. Na przykład, dowietrzna ekspozycja zachodnich wybrzeży w strefie umiarkowanych szerokości (Europa na półkuli północnej, Chile na półkuli południowej) wiąże się z dodatnimi anomaliami temperatury i opadów, zaś położone w zasięgu podzwrotnikowych antycyklonów, m.in. Wyżu Azorskiego i Wyżu Hawajskiego, wybrzeża Afryki i Ameryki Północnej, są względnie chłodne, ponieważ podlegają wpływowi mas powietrza, napływających z północy. Podobne anomalie są na półkuli południowej, zwłaszcza w Ameryce Południowej. Przeciwnie, na zachodnich obrzeżach tych wyżów mamy napływ mas powietrza z niskich szerokości geograficznych, co powoduje rozciągnięcie wilgotnej i ciepłej strefy tropikalnej daleko poza zwrotniki na wschodnich wybrzeżach kontynentów.

Specyficzną formą astrefowego zróżnicowania warunków klimatycznych jest piętrowy układ klimatów na lądach, który kształtuje się pod wpływem orografii. Piętra klimatyczne stanowią pewną osobliwość klimatyczną (zob. rozdz. 14).