0gTant urządzenia Szkoły Głównej Krakowskiej, polegający na jej spolszczeniu P kilkunastoletniej germanizacji austriackiej), albowiem przedstawiony przez j§!i generalny plan organizacji całego szkolnictwa krajowego w związkach ze fkołą Główną został odrzucony. Również współpraca z Towarzystwem ^yjaciół Nauk w Warszawie, którego został członkiem (dopiero po śmierci Zgesa Albertrandiego w 1808 r.) na skutek usilnych starań Lindego, zawiodła £0}łątaja całkowicie wobec manifestacyjnej niechęci władz i członków tej tytucji, co poświadcza korespondencja z Lindem.
Zewsząd odepchnięty, dokonawszy rozrachunku ze swoją biografią, „isałdo Jana Śniadeckiego 4 stycznia 1810 r. o męskiej determinacji wycofania j|j | publicznej sceny, „nie dlatego, żebym moją ojczyznę mniej kochał, nie dlatego, żebym mniej był odważnym jak dawniej poświęcić się jej usługom, lecz fe ojczyzna zdaje się nie potrzebować więcej ofiarnych moich usług, że po tylu pracach i wytrzymanych uciskach mam prawo do chlubnego spoczynku, że ^areszcie gonić za uciekającym światem byłoby rzeczą wstydliwą.”
Zmarł Kołłątaj 28 lutego 1812 r. w Warszawie, odprowadzony na cmentarz przez kilku przyjaciół, a miejsce jego spoczynku w katakumbach powązkowskich czas zatarł.
Twórczość:
Pisma wydane za życia autora:
Kazanie o gorliwości chrześcijańskiej, na dzień 8 maja pamiątką męczeństwa św. Stanisława biskupa krakowskiego, imieninami JKMci i dorocznym obchodzeniem postanowienia Orderu Kawalerów św. Męczennika uroczysty. W kościele Św. Krzyża... powiedziane. Warszawa 1776. — Mowa... od Prześwietnej Komisji Edukacji Narodowej do Krakowskiej Akademii delegata, dnia 15 maja roku 1777. (Kraków 1777). — Wyłożenie nauk dla Szkól Nowodworskich krakowskich, podług przepisu Prześwietnej Komisji nad Edukacją Narodową w tabeli (na szkoły wojewódzkie) ułożonego. Kraków (1777). — Mowa delegowanego od Prześwietnej Komisji Edukacyjnej do Akademii Krakowskiej wizytatora w dzień wprowadzenia do Szkól Wladyslawskich nowego instrukcji publicznej układu, roku 1777 dnia 26 czerwca. (Kraków 1777). — Ratio studiorum pro facultate philosophica in Universitate Cracoviensi. (Kraków) 1778. — Ordynacja sądów rektorskich Szkoły Głównej Koronnej. B.m. (1783). Toż w przekł. łacińskim Kraków 1783. — Do zgromadzeń szkól koronnych List uwiadamiający, jakim obrządkiem ma być obchodzona uroczystość pamiątki stoletniej zwycięstwa pod Wiedniem przez Jana 111 z Turków odniesionego. B. m. (1783).
Do Stanisława Małachowskiego, referendarza koronnego. O przyszłym sejmie Anonima listów kilka. Cz. 1. O podiwignieniu sił krajowych. Od dnia 1 do dnia 24 sierpnia 1788. (Warszawa) 1788. Cz. 2. O poprawie Rzeczypospolitej. Od dnia 7 paźdź. do dnia 7 listopada 1788. (Warszawa 1789). Cz. 3. O poprawie Rzeczypospolitej. Od dnia 11 listopada do dnia 19 grudnia roku 1788. Warszawa (1789). Wyd. nasi. T. 1—2. Warszawa 1954 (w oprać. B. Leśnodorskiego i H. Wercszyckiej). — Prawo polityczne narodu polskiego, czyli Układ rządu Rzeczypospolitej. Projekt w trzeciej części Listów do Stanisława Małachowskiego, marszałka sejmowego i Konfederacji Generalnej obiecany, a Prześwietnej Deputacji do układu przyszłego rządu wyznaczonej podany, służący do dzieła Listów rzeczonych za Część 4. JŁsięga 1. Warszawa 1790. Projekt Prawa politycznego, opatrzony w Przedmowę autorską, poprzedzony został odezwą Do Prześwietną