SN grudzien 066

100 lat temu

Dla glinu	23	wolty
„ antymonu	24,8
„ srebra	23	„
„ bizmutu	29,8
„ kadmu	24,5
„ żelaza	22,9
„ niklu	22,9
„ ołowiu	32,5
„ miedzi	23,1
„ cyny	24,4
„ cynku	24.3
„ szkła	22,5

Wpływ zjawisk psychicznych i fizyologicznych na przewodnictwo elektryczne ciała ludzkiego. Oddawna już posługiwano się przewodnictwem ciała ludzkiego w celach określenia stanu chorobowego. Metoda ta jednak nie cieszyła się wielkim uznaniem ze względu na trudności ścisłego mierzenia danego czynnika i ogromne wahania, jakim podlega. Ostatnio w ciągu swych badań nad wpływem pola magnetycznego na przewodnictwo ciała ludzkiego, fi zy o log szwajcarski E. K. Muller zwrócił pilną uwagę na zmiany w tern przewodnictwie, zależne od warunków psychicznych i fizyologicznych danego osobnika. Przedewszystkiem zastanowiła autora zmienność przewodnictwa stosownie do pory dnia, w' której robiono doświadczenie. Charakter pożywienia, które osobnik spożywał przed doświadczeniem, wywiera również ogromny wpływ na wahania przewodnictwa. Co dziwniejsze, to powtarzanie się zupełnie jednakowych wartości liczbowych w szeregach doświadczeń, trwających 10-15 minut, w odpowiednich minutach, dla tej samej osoby, chociaż doświadczenia odbywały się z przerwami kilkudniowemi.

Dużo zależy również od tego, czy osoba badana znajduje się odosobniona w pokoju, czy też podczas doświadczenia obecna jest osoba trzecia. W chwili, kiedy osoba postronna wchodzi podczas doświadczenia, opór elektryczny ciała zmienia się raptownie i znacznie. Nie tylko czynniki objektywne, ale wszelkie wpływy' psychiczne wewnętrzne i zewnętrzne wywołują znaczne wahania w przewodnictwie. Wszelkie wzruszenie obniża natychmiast opór elektryczny ciała, często do jednej piątej normalnej wielkości. Każde napięcie woli lub uwagi ze strony osoby badanej, każdy wysiłek słuchowy, wzrokowy lub węchowy, działanie auto-suggestyi wywołuje podobny skutek. Wogóle wszelka czynność fizyo-logiczna i wszelkie czucie odbija się na wartościach liczbowych przewodnictwa. Co dotyczę wahań indywidualnych, to skonstatowano, że osoby nerwowe, a także alkoholicy i palacze, posiadają bardzo słabe przewodnictwo elektryczne. Podczas snu hypnotycznego zaobserwowano stan nadzwyczajnego spokoju nerwowego, przerywanego raptownemi wymaganiami oporu elektrycznego za każdym razem, gdy osoba hipnotyzowana została czemś zaniepokojona.

Co do średniej wielkości oporu, Muller oblicza ją na 3000 ohmów', gdy prąd szedł w kierunku od jednej ręki ku drugiej.

Radyoaktywność metali pospolitych. Słabe przewodnictwo elektryczności gazów, będące charakterystyczną ich cechą, może być dość znacznie spotęgowane przez jonizacyę gazów zapomocą promieni ciał radyoaktywnych. Kwestya radyoaktyw-ności, równie aktualna dziesięć lat temu, jak dzisiaj, w ostatnich czasach podjęta była - międzv^r innymi - i przez p. Augusta Righi w' monografii p. t. „Radyoaktywność metali pospolitych".

Aparat, używany do doświadczeń przez p. A. Righi, był to niewielki elektrometr, opatrzony złotemi listkami i pomieszczony w dzwonie szklanymi, który od dołu szczelnie zamknięty był przez szklaną płytę. Na płycie tej kładziono w kształcie krążka badany metal. Dla zabezpieczenia od wpływu elektryczności przyrząd wuwmątrz opleciony był siatką metalową. Obserwowanie przez mikroskop odchyleń złotych listków elektrometru było nadzwyczajnie dokładne. Pan Righi badał następujące metale: glin, antymon, srebro, bizmut, kadm, żelazo, nikiel, ołów, miedź, cynę i cynk; prócz tego badano szkło. Metale przed wprowadzeniem do aparatu dokładnie polerowano.

Nadzwyczajnie liczne i dokładne doświadczenia usuwają do możliwych granic błędność ich wyników. W liczbach średnich na godzinę potencyał wynosi:

Najwyższe wartości, jak widzimy, wykazują bizmut i ołów. Badania, odbywane w środowisku dwutlenku węgla (CO,), wykazały po wprowadzeniu ołow iu do aparatu w pierwszym kwadransie 38 W., w następnej półgodzinie - 33 W, i w następnych dwu godzinach już zaledwie 24 W. W pierwotnej sile radyoaktywność ołowiu powracała w razie powtórnego odpolerowania używanego do doświadczeń metalu: można zatem wnioskować, że ołów pokrywał się w dwutlenku węgla powłoką, pochłaniającą wysyłane przezeń promienie. Podobne zjawisko było obserwowane i podczas doświadczeń z cynkiem; natomiast nigdy nie zauw'ażono zwiększenia się jonizacyi gazu w razie przedłużania czasu doświadczeń

Działanie soli metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych na substancyę żywą. Pan

Paulesco do roztworu cukru z drożdżami dodawał równe ilości soli wymienionych wyżej metali, w celu oznaczenia ilości minimalnej, wobec której znika wydzielanie dwutlenku węgla. Z doświadczeń tych wynika, że ilość ta dla metali alkalicznych równa się wadze cząsteczkowej danej soli podzielonej przez 0,55; dla metali zaś ziem alkalicznych współczynnik równa się 1,10, a więc jest dwa razy włększy. Innemi słowy, jedna cząsteczka soli wapniowców wywiera takie działanie jak dwie cząsteczki soli potasowców.

Termometr integrator. Fery zbudował termometr, który wskazuje bezpośrednio temperaturę średnią miejsca, gdzie jest umieszczony. W przyrządzie tym pionowe kółeczko R, osadzone na poziomej osi xy, opiera się dolną swą krawędzią o płaszczyznę poziomego stolika A. Tę oś xy zwykły termometr metalowy przesuwa w kierunku podłużnym w taki sposób, że odległość kółka R od środka stolika A jest zawsze proporcyonalna do temperatury. Mechanizm zegarowy' obraca stolik A dokoła osi pionowej, a więc w płaszczyźnie poziomej. Rachunek wykazuje, że w tych warunkach liczba obrotów kółka R, przypadająca na jednostkę czasu, jest proporcyonalna do temperatury średniej. Specyalne urządzenie pozwala oznaczyć liczbę obrotów kółka R i zarazem wyrugować błąd wynikający z tarcia jego o powierzchnię stolika. Dokładność mechanizmu zegarowego może nie być zbyt wielka, albowiem, jak obliczono, błąd równy 15 minutom na dobę wprowadza w ostatecznym wyniku zmianę, nie przenoszącą l/ioo szukanego wskazania temperatury .

6 ŚWIAT NAUKI GRUDZIEŃ 2006