SN grudzien 062

POJMOWANIE INTENCJI

CZYNNOŚĆ

KONTEKST

INTENCJA

PRAWA

Zdolność rozpoznawania cudzych intencji leży u podstaw ludzkich zachowań społecznych, a specjalnie zaplanowane doświadczenie pokazało, że można ją przypisać neuronom lustrzanym. Ochotnicy oglądali krótkie filmy (na dole z lewej), przedstawiające dwa podobne gesty sięgania po kubek, oba na czystym tle (czynność bez kontekstu), dwie statyczne sceny (kontekst bez czynności) oraz kombinacje gestów i kontekstowych scen, sugerujące intencje wykonywanych czynności: wygląd stołu i serwisu sugerował, że po kubek sięgano, by wypić herbatę, albo że podwieczorek zakończono i kubek zostanie uprzątnięty ze stołu. Wzrost aktywności populacji neuronów lustrzanych w okolicach przedrucho-wych kory obu półkul mózgu (z prawej) był najsilniejszy w odpowiedzi na sceny pokazujące działanie z wyraźną intencją. Poza tym neurony lustrzane różnie reagowały na możliwe intencje - reakcja na sceny odnoszące się do podstawowej biologicznej funkcji picia była silniejsza niż w przypadku nabytej kulturowo czynności sprzątania (na dole z prawej).

CZYNNOSC

KONTEKST

INTENCJA

Po herbacie

Sprzątanie

LEWA

czynności, powinny być aktywne także wtedy, gdy zwierzę, co prawda, nie widzi działania, ale ma wystarczające przesłanki, by stworzyć sobie jego mentalną reprezentację. Pokazaliśmy zatem małpie człowieka sięgającego po jedzenie i chwytającego je. Następnie zademonstrowaliśmy mu tę samą czynność, ale sam moment chwytania był dla niego niewidoczny, gdyż ręka badacza sięgała za zasłonę. Niemniej ponad połowa neuronów lustrzanych w obszarze F5 była aktywna, choć małpa mogła sobie tylko wyobrażać, co się dalej działo.

Nasze doświadczenia potwierdziły więc, że aktywność neuronów lustrzanych wiąże się ze zrozumieniem czynności ruchowych; nawet gdy ich pojmowanie jest możliwe wyłącznie bez angażowania zmysłu wzroku, a jedynie na podstawie dźwięku czy wyobrażenia, neurony lustrzane również uaktywniają się, by wskazać jego znaczenie.

Dokonawszy odkryć w mózgu małp, chcieliśmy oczywiście sprawdzić, czy system neuronów lustrzanych istnieje także u ludzi. Pierwszy dowód zdobyliśmy dzięki serii doświadczeń, w których wykorzystaliśmy różne metody wykrywania zmian w aktywności kory ruchowej. Na początek poprosiliśmy ochotników', by patrzyli na badacza chwytającego przedmioty albo wykonującego bezsensowne gesty. Okazało się, że obserwacji towarzyszy wzrost aktywności zakończeń nerwowych w tych mięśniach dłoni i ramion, które uczestniczyłyby w wykonywaniu takich samych czynności, a to mogło śwtadczyć o pobudzeniu neuronów lustrzanych w obszarach ruchowych ich mózgu. Pomiary' aktywności kory mózgu, na przykład za pomocą elektroencefalografu, również potwierdziły, że ludzie mają system neuronów lustrzanych. Żadna z tych technik nie pozwalała jednak na dokładne zlokalizowanie obszarów uaktywniających

się podczas obserwacji ruchów, postanowiliśmy więc zastosować metody bezpośredniego obrazowania aktywności mózgu.

W doświadczeniach przeprowadzonych w Lospedale San Raffaele w Mediolanie wykorzystaliśmy emisyjną tomografię pozytonową (PET) do rejestracji aktywności neuronalnej w mózgu ochotników, którzy obserwowali czynności chwytania wykonywane różnymi sposobami, a potem, dla porównania, patrzyli na nieruchome przedmioty. W pierwszej sytuacji dochodziło do pobudzenia trzech głównych obszarów' kory' mózgu. Jeden z nich, bruzda skroniowa górna (STS - superior temporal sulcus), zawiera neurony, które jak wiadomo, aktywuje obserwacja poruszających się części ciała. Pozostałe dwu, dolny płacik ciemieniowy (IPL - infe-rior parietal lobule) i zakręt czołowy dolny (IFG - inferior frontal gyrus), są ludzkimi odpowiednikami IPL oraz brzusznej kory przedruchowej (łącznie

ŹRÓDŁO: M. IACOBONI I IN „GRASPING THE INTENTIONS OF OTHERS WITH ONES OWN MIRROR NEURON SYSTEM"; PLOS niOlOGY. TOM 3. NR 3; 2005; LUCY READING IKKANDA Uluutracja)

42 ŚWIAT NAUKI GRUDZIEŃ 2006