63738 SN grudzien 062

TEORIA KRAJOBRAZU ISTOTNOŚCI

by później rozwinąć się w zdolność tworzenia metafor. Neurony lustrzane pozwoliły ludziom sięgnąć do gwiazd, a nie tylko po fistaszki.

Sklejanie odłamków

odkrycie dysfunkcji neuronów lustrzanych u ludzi autystycznych stwarza nowe perspektywy diagnozowania i leczenia tego schorzenia. Na przykład lekarze mogą wykorzystywać brak tłumienia fal p (albo nieumiejętność naśladowania matki pokazującej język) do diagnozowania autyzmu we wczesnym niemowlęctwie. To zaś pozwala na szybkie zastosowanie leczenia behawioralnego. Moment rozpoczęcia takiej terapii jest bardzo ważny, gdyż jest ona daleko mniej skuteczna po wystąpieniu głównych objawów autyzmu, do czego dochodzi zwykle między drugim a czwartym rokiem życia.

Jeszcze bardziej intrygującą możliwością byłoby zastosowanie w leczeniu biologicznego sprzężenia zwrotnego. Lekarze mogliby na przykład monitorować fale p dziecka autystycznego i wyświetlać pacjentowi ich obraz na ekranie. Gdyby neurony lustrzane były jedynie uśpione, a nie trwale uszkodzone, dziecko być może zdolne byłoby pobudzić je do działania metodą prób i błędów, wykorzystując wzrokowe sprzężenie zwrotne do nauki hamowania własnych fał p widocznych na ekranie. Nad taką techniką pracuje nasz współpracownik Pineda i ma obiecujące wyniki wstępne. Leczenie takie powinno jednak raczej uzupełniać, a nie zastępować tradycyjne techniki treningu behawioralnego.

Inne nowatorskie podejście terapeutyczne mogłoby polegać na korygowaniu zaburzeń równowagi biochemicznej, inaktywujących neurony lustrzane autystyków. Nasz zespół (w którego skład wchodzą także studenci Mikhi Horvath i Mary Vertynsky) wysunął przypuszczenie, że aktywność neuronów lustrzanych biorących udział w tworzeniu odpowiedzi emocjonal-i    nych jest wzmagana przez wyspecja

lizowane neuroprzekaźniki, których niedobór powoduje obserwowany w autyzmie brak empatii. Dlatego badacze powinni szukać związków stymulujących uwalnianie tych neuro-przekaźników lub naśladujących ich działanie na neurony lustrzane. Jednym z kandydatów jest MDMA (me-

52 ŚWIAT NAUKI GRUDZIEŃ 2006

Naukowcy stworzyli teorię krajobrazu istotności, aby wyjaśnić niektóre drugorzędne objawy autyzmu: nadwrażliwość, unikanie kontaktu wzrokowego czy niechęć do pewnych dźwięków. U zdrowego dziecka informacja czuciowa kierowana jest do ciała migdałowatego, które jest bramą do regulującego emocje układu limbiczne-go. Sięgając do zasobów przechowywanej wiedzy i doświadczeń, ciało migdałowate określa, jaka powinna być emocjonalna reakcja na każdy bodziec, i tworzy krajobraz istotności otoczenia. Jednak u dzieci autystycznych połączenia rejonów czuciowych z ciałem migdałowatym są zmienione, wskutek czego błahe wydarzenia i obojętne obiekty mogą wywoływać niezwykłe odpowiedzi emocjonalne.

1 Przekaz informacji czuciowej do ciała migdałowatego

2 Dziecko

wykazuje

prawidłową

odpowiedź

emocjonalną

ZDROWE DZIECKO    DZIECKO AUTYSTYCZNE

Ciato migdałowate

Kora

wzrokowa

3 Dziecko odwraca wzrok, by zmniejszyć odczuwany niepokój

2 Ciało

migdałowate

uruchamia

autonomiczny

układ nerwowy,

przyśpieszając

bicie serca

1 Zmienione połączenie między korą wzrokową i ciałem migdałowatym zaburza reakcję dziecka

tylenodioksymetamfetamina), lepiej znana pod nazwą ecstasy. Wykazano, że ułatwia ona zbliżenie emocjonalne i porozumiewanie się. Być może naukowcom uda się tak zmodyfikować ten związek, by stał się bezpiecznym i skutecznym lekiem, łagodzącym objawy autyzmu.

Takie leczenie może jednak przynieść tylko częściową poprawę, gdyż hipoteza dysfunkcji neuronów lustrzanych nie tłumaczy innych objawów autyzmu: powtarzanych ruchów w rodzaju kołysania w przód i w tył, unikania kontaktu wzrokowego, nadwrażliwości i awersji do pewnych dźwięków. Próbując wyjaśnić ich powstawanie, nasza grupa laboratoryjna (we współpracy z Williamem Hirsteinem z Elm-

hurst College i Portią Iversen z fundacji Cure Autism Now, mającej siedzibę w Los Angeles) opracowała koncepcję nazwaną przez nas teorią krajobrazu istotności (salience landscape theory).

Każdy z nas jest nieustannie bombardowany potokiem informacji w formie obrazów, dźwięków, zapachów itp. Po obróbce w czuciowych obszarach mózgu są one przekazywane do ciała migdałowatego, które jest bramą do układu limbicznego, regulującego emocje. Sięgając do zasobów przechowywanej wiedzy i doświadczeń osobistych, ciało „ migdałowate determinuje emocjonal- | ną odpowiedź na daną informację, na § przykład lęk (na widok włamywacza), § pożądanie (po ujrzeniu kochanka) czy ; obojętność (w kontakcie z czymś zupeł- 3