sr
5

są międzynarodowe, obowiązują uczonych wszystkich krajów — w ten sposób unika się zagmatwania. Jak niezbędne jest trzymanie się jednej nazwy, widzimy na przykładzie ziemniaków, które nazywają często kartoflami, pyrkami itp. W ZSRR mają one też różne nazwy: ..barabyla**, ,.bulba“ (Ukraina), ,.gulena“ (Kostroma). ..kartopla", ,.kartosze“ (Now-gorod). ..kartowka** (Mołotow), „kina“, ..parfety“ (Kirów).

Biała lilia wodna po łacinie zwie się Nymphaea candida, co w tłumaczeniu oznacza nimfa biała.

Ze starożytnej Grecji pochodzą podania o pięknych wodnych dziewczynach, podobnych do słowiańskich rusałek, które nazywały się nimfami. Legenda mówi, że taka bajeczna nimfa zamieniła się w kwiat białej lilii wodnej.

Spójrzcie uważnie na jezioro, a zauważycie wydłużone liście o trójgraniastych ogonkach. Wśród liści wznoszą się żółte kwiaty. Jest to pokrewny lilii białej grążel żółty. Ma on taką samą budowę kwiatu. tylko zalążnia jeszcze bardziej przypomina dzbanuszek, a działek kielicha jest nie cztery, lecz pięć. mają one żółtą „podszewkę**. Łodygi podwodne tej rośliny też nadają się do jedzenia. Jej nazwa łacińska: Nuphar luteum. „Nuphur** pochodzi od słowa arabskiego oznaczającego także nimfę, „lu-teum“ — żółta.

Końce płatków grążela wydzielają miód. Odwiedzają je chrząszcze, muchy i pszczoły. Owady te przenoszą pyłek z kwiatu na kwiat, opylając słupki. Po opyleniu kwiat więdnie i rozwija się owoc w kształcie gwiaździstej jagody o czarnych nasionach. Palonych nasion grążela można używać zamiast kawy.

30

Gdy owoce przegniją, nasiona nie toną, lecz pływają, a to dlatego, że nasiona grzybienia otacza biaława pochewka wypełniona powietrzem, nasiona zaś grążela utrzymuje na powierzchni wody miękisz.

Gdy powieje wiatr i sfaluje powierzchnią jeziora, nasiona lilii płyną ku przeciwległym brzegom. Łupiny nasion lilii białej zjadają często ryby, przyczyniające się do ich rozprzestrzeniania. Powietrze z łupiny stopniowo uchodzi i wtedy nasiona opadają na dno bądź we własnym zbiorniku wody, bądź w jakimś innym, nawet oddalonym. Zdarza się to dlatego, że owoce lilii wodnej składają się z soczystej, kleistej, a zwartej jak ciasto masy. Ów miękisz owoców jest ulubionym przysmakiem kurek wodnych. Nasiona przylepiają się do łapek, dziobów i piór kurek, które przenoszą je do innych odległych zbiorników wód.

Święta roślina starożytnego Egiptu

W dalekiej Afryce, w wodach Nilu, rośnie pokrewna naszym grzybieniom i grążelom roślina Nymphaea lotus albo po prostu lotos. Liście lotosu są pośrodku wklęsłe, szerokości pół metra, a biały kwiat ma około 20 centymetrów średnicy. Gdy Nil wylewa, niosąc na pola urodzajny muł, na brzegach rzeki, a nawet w rowach i kanałach zaczynają kwitnąć lotosy białe i błękitne. Zjawienie się kwiatów lotosu cieszyło starożytnych Egipcjan i z tych czasów zachowało się przysłowie: „Gdy dużo lotosów na wodzie — będzie wielki urodzaj". W starożytnym Egipcie lotos czczono jako kwiat święty. Poświęcony był bogini urodzaju Izydzie i bogowi słońca Ozy-

31