sr5

chymi, szarymi porostami; spotykamy też sosny karłowate na torfiastych bagnach, na piaskach, na skałach i nad urwiskami. Sosna rośnie wszędzie. na najrozmaitszych glebach. To prawdziwa pionierka lasu. zdobywczyni nowych ziem.

Sosna kwitnie w maju; wiatr unosi wielkie ilości jej żółtego pyłku, zasypuje nim nieraz powierzchnię jezior, a drobne rybki mają z tego nieoczekiwane pożywienie.

Pyłek sypie się z pręcików żółtych szyszek i pada na znamiona słupków w szyszeczkach czerwonych. Nasiona dojrzewają dopiero po siedemnastu miesiącach, w marcu wypadają z szyszek na Śnieg, wiatr je podchwytuje i pędzi po ślizgawicy, jakby były maleńkimi bojerami ‘(sanki z żaglami). W ten sposób rozsiewają się daleko, w przeróżne strony.

Nasiona na wiosnę kiełkują, dając 5—7 liścieni. Młode sosenki rosną szybko, rocznie przybywa im 30—50 cm, nie lękają się ani mrozów, ani wilgoci, ani posuchy, ani wiatrów. Toteż po łacinie sosna nazywa się Pinus — „skała“. Sosna* potrzebuje jednak światła słonecznego; jeśli jej nasiona upadną pod świerk o szerokich, rozłożystych gałęziach, kiełki sosenek nie wytrzymują stałego cienia i giną. Oto dlaczego świerk, gdy dostanie się do boru sosnowego, wypiera sosny. Stare sosny giną. młode pod świerkami nie wyrastają i po dziesiątkach lat miejsce sosnowego boru zajmuje bór świerkowy. Ale sosna rozmnaża się na nowych otwartych miejscach, ma silne korzenie, pień wytrzymały, może dostosować się do różnych warunków życiowych.

Sosna zwykle żyje 350 lat i wyrasta do wysokości 35 m. Znamy wypadek osiągnięcia przez, sosnę 584 lat. Rozpoznaje się wiek drzewa po słojach pnia. Według nich dowiadujemy się, jak w pewnym wieku przebiegało życie drzewa: w złych warunkach drzewo słabo rośnie i wytwarza cienkie słoje roczne. Wiek młodych sosenek określa się według ilości rozgałęzień (do ilości rozgałęzień trzeba dodawać dwa lata, gdyż sosna zaczyna się rozgałęziać w trzecim roku życia).

Sosnę wykorzystuje człowiek w sposób najrozmaitszy. Sadzi się ją tam, gdzie trzeba przeciwdziałać szkodliwym zjawiskom w przyrodzie. So-senki zatrzymują śnieg wzdłuż linii kolejowych, a na brzegach wód i w pustyniach — ruchome plaski; w jarach korzenie sosny umacniają glebę, powstrzymują niszczenie jaru. Sosny rosnące na zboczach górskich i wzdłuż rzek chronią przed powodzią. powstrzymując roztopy śnieżne, które spływają nie w postaci burzliwych potoków, lecz jako spokojne strumyczki. Sosny stoją na straży wód; w ich cieniu rzeki nie wysychają i nie obniża się w nich poziom wody.

Galąika aoany

Wysokie, cienkie, gładkie pnie sosen w ciągu długich wieków stały na pokładach niezliczonych okrętów, podtrzymując żagle na wietrze.

Z żywicy dawnych lasów szpilkowych wytworzył się drogocenny bursztyn, z którego robią piękne naszyjniki. Smołę sosnową otrzymuje się z nacięcia na pniu. Potem umieszcza się ją wraz z wodą w ogrzewanym naczyniu (można też ogrzewać w retorcie) i oddziela od niej terpentynę. W naczyniu powstaje twarda masa — kalafonia. Kalafonią naciera się smyczki skrzypiec, używa się jej do wyrobu lakierów, laku, smaru do kół. do

171