sr 1

gach rozkwitają żółte koszy czk⁵ kwiatów, przypominające mniszek, ale mniejsze; są to kwiatostany najwcześniejszej wiosennej rośliny — podbiału. Gdy kwiaty przekwitną, wyrastają duże, zębate liście 7. wierzchu są one jasnozielone, błyszczące, zimne w dotknięciu, od spodu białe, pokryte delikatnym kutnerkiem *

Nazwa naukowa podbiału — Tussilago Jarfara, od łacińskiego „tussis" — kaszel. Istotnie roślina ta jest lekarstwem na kaszel.

Kwiaty podbiału zbiera się w kwietniu, a pierwsze przyziemne liście — w końcu wiosny. Kwiaty i liście suszy się, następnie zaparza i pije jak herbatę. Wywar podbiału nazywano „płucną⁴* herbatką. Podbiał jest lekarstwem wiosennym, ale co robić w lecie czy jesionią? Poszukajmy innych roślin.

W miejscach suchych, kara enistych, na słonecznych zboczach, wyrasta dzieimnna, roślina mająca różne nazwy ludowe: „niedźwiedzie ucho⁴⁴, „cesarska świeca", „cesarskie berło". W języku naukowym — Verbascum, przekształcone z „barbascum" od słowa „barba" — broda.

Liście tej rośliny grube, podłużne, szarawozielo-ne przypominają kawałki filcu. Jeżeli zetniemy brzytwą cienki skrawek i przyjrzymy mu się pod mikroskopem lub przez silną lupę, to zobaczymy dziwną rzecz: to nie liść, lecz gęste zarośla. Długie rozgałęzione włoski, pokrywające liście dziewanny, mają duże znaczenie: chronią roślinę od zbytniego parowania. A dziewanna wyrasta

•Kutner — meszek utworzony przez włoski gęsto okrywające liście roślin.

Powierzchnia UKIa dziewanny pod mikroskopem

tam, gdzie wody jest mało. Prócz tego wszystkie jej liście wznoszą się prosto do góry i woda deszczowa spływa ku korzeniom i łodydze.

Korzeń jest prawie wcale nie rozgałęziony, głęboko wrastający w ziemię.

Układ, nachylenie liści, długi korzeń dziewanny — wszystko to przystosowane jest do żyda w suchych miejscach- Ciekawa jest jeszcze jedna cecha: dziewanna jest rośliną dwuletnią. W pierwszym roku daje tylko różyczkę dużych liści, a w korzeniu gromadzi zapas substancji odżywczych; dopiero w drugim roku wyrasta łodyga wysokości do 180 cm. o liściach naprzemianległych. Na końcu łodygi od czerwca do września kwitną duże, żółte kwiaty (dwu- do czterocentymetrowe), z pięciu zrośniętymi płatkami, zebrane w gęsty kłos wyprostowany jakby żółta świeca. Stąd nazwy „cesarska świeca", „cesarskie berło". Kwiaty mają po pięć pręcików, z których trzy są kosmate, pokryte białym włosem. Zbiera się tylko korony kwiatów (płatki) bez kielichów i pręcików. Korony suszy się i zaparza jak herbatę. Dobry to lek na kaszel, a wywar ma zapach miodu i słodkawy smak. Płatki zawierają: 11% cukru, kwas jabłkowy i zielony olejek.

Nie należy dziewanny lekarskiej — Verbaseum thapsus mylić z dziewanną pospolitą — Verbascum nigrum, której pręciki są uwłosione fioletowo, a nie biało.

Rosnącą w okolicy Stalinabadu dziewannę dżun-garską nazywają w Tadżykistanie „margimochy". to jest „śmierć rybom". Dziwnym się to wyda. ale Tadżykowie łowią ryby nie sieciami i nie na wędkę, ale pęczkami dziewanny.