sr1

siona dostarczono na wyspę Jawę, gdzie Holendrzy założyli wielkie plantacje chinowców. konfiskując Jawajczykom ich ziemię. Tok więc zostało porwane drzewo chinowe. Po pewnym czasie Anglikom, „porywaczom cennych drzew", udało się również wywieźć z Peru do Indii nasiona drzewa chinowego.

Obecnie drzewo to jest rozpowszechnione we wszystkich krajach zwrotnikowych.

W ZSRR, nawet w podzwrotnikowych okolicach, chinowiec wymarza. Ale botanicy radzieccy rozpoczęli hodowlę chinowca jako rośliny jednorocznej. Sadzonki zimują w inspektach, a z wiosną wysadza się je na plantacje wśród roślin ocieniających. W ciągu lata drzewka chinowe osiągają wzrost człowieka. Są używane do wyrobu chininy.

Na północy lek przeciw malarii otrzymuje się. nie z dużych drzew, lecz z maleńkich ziół.

Na wzniesieniach nasłonecznionych i suchych, piaszczystych bądź kamienistych rośnie niewielka roślinka wysokości 5—10 cm. Okrągłe, jasnozielone, zwężone u nasady listeczki pokrywają łodyżkę. Gdy rozetniemy soczysty, jędrny listek, wówczas wydzieli się z niego lepki ciągliwy sok. Roślina ta należy do rodziny gruboszowatych. Rośliny należące do tej rodziny, jak rozchodniki i rojniki mają liście również mięsiste i grube. Rodzina ta nosi nazwę naukową Crassulaceae — od słowa „crassus" — gruby, tłusty. Nasza miniaturowa delikatna roślinka kwitnie od czerwca do sierpnia; kwiatki, jak żółte gwiazdeczki, zebrane są w kwiatostany. Złota gwiazdka kwiatu składa się z pięciu ostrych płatków i z pięciodzielnego kielicha, z pięciu słupków i dziesięciu pręcików.

Nazywa się ona rozchodnik ostry — Sedum acre, od słów ,rSedera“ — siedzieć i „acre*‘ — ostry, gorzki. Pierwszą nazwę nadano roślinie ze względu na niski wzrost, drugą — z powodu ostrego smaku liści.

Rozchodnik jest bardzo żywotny. Wysuszony i sprasowany w arkuszach zielnika zachowuje zdolność do życia w ciągu kilku lat, o ile uprzednio nie zabije się go wrzącą wodą.

Rozchodnik jest rośliną wieloletnią, jego pędy żyją dwa lata. W pierwszym roku wytwarzają się tylko listeczki, w drugim — pędy zakwitają. Rozchodnik magazynuje wodę w liściach i bardzo mato wyparowuje. Jego listeczki pokryte są grubą skórką o małej ilości szparek, a łodyżek przyciśniętych do ziemi wiatr nie owiewa. Rozchodnik wytrzymuje i palące promienie słoneczne, i brak wody w glebie. Ale jesienią gwiazdeczki-owocki otwierają się tylko w czasie deszczu. Deszcz wypłukuje drobne nasionka, a strumyki wody unoszą jc do szczelin w kamieniach lub przesączywszy się przez piasek pozostawiają je na wierzchu.

Rozchodnik jest rośliną miodonośną, ale soczystych jego listeczków zwierzęta nie zjadają, bo sok ich jest gorzki i ostry jak pieprz.

Rozchodnik należy do znanych od dawna wśród ludu ziół lekarskich; przez czas 'dłuższy był zapomniany, ale teraz znów wzbudza zainteresowanie uczonych. W roku 1939 otrzymano z rozchodnika substancję krystaliczną — sedaminę, pobudzającą oddychanie, ruchy jelit i skurcze mięśni. Rozchodnik jako ludowe ziele lekarskie miał różnorodne zastosowanie. Świeże listeczki używane były jako środek przeczyszczający, a w większej ilości —

203