~LWF0106 (3)

214

natrafić na pograniczu fryzyjsko-duńskim na wyspę, gdzie w świątyni {fanum) czczono boga Fositae, a kraj nazywano Fositesland. Wilibrord ochrzcił tam w świętym źródle trzech neofitów, czego o mało nie przypłacił śmiercią (Alkuin, Vita Willibrordi 10). Adam z Bremy (Gęsta hammaburgensis ecclesiae pontificum IV, 3) uznał, iż wyspą nazwaną w Żywocie Wilibrorda Fosetisland był Helgoland. Nazwa topograficzna Forsetlund („święty gaj Forseti”) w Oslofjordzie pozwala postawić hipotezę, iż w żywocie Wilibrorda nie chodzi o kraj (land) Forseti, ale o jego święty gaj (lundr). Postawiono też tezę, iż zawarty w Lex Frisonum opis kary (złożenie na ofiarę bogom poprzedzone kastracją), jaka spotykać miała każdego, kto sprofanuje świątynię, dotyczy sanktuarium Forsetiego¹.

8.2. Loki

Spójrzmy teraz na przeciwnika Baldra. Loki to najbardziej złożona postać w mitologii staroskandynawskiej, istota demoniczna, podstępna, amoralna i zła, ale zarazem ambiwalentna i w dziwny sposób dla odpowiedniego funkcjonowania świata niezbędna. Snorri uznał Lokiego za jednego z Asów, zaznaczając jednak ich dystans do niego. Problem w tym że, jak zobaczymy, Loki zarazem był Asem i nie był (P. Meulengracht Sórensen 1988, 247), a jego natura zawiera pomieszane cechy boga, demona i olbrzyma. Olbrzymem był jego ojciec, Farabau-ti, ale nie wystarcza to, by zaliczyć go do Olbrzymów, jak to często badacze czynili (J.P. Schjpdt 1981, 55-56). Snorri (Gylf. 33) pisał:

Do Asów zalicza się także tego, którego niektórzy nazywają „oszczerczym Asem” (rogbera Asanna), „sprawcą oszustw” (fruumkveda flaerdanna) i „hańbą wszystkich bogów i ludzi” (\>amm allra goda ok manna), nazywano go Loki albo Loptr.

Pomimo że Snorri nie podaje źródła, skąd zaczerpnął kenningi tak bezlitośnie przedstawiające postać Lokiego, nie wyglądają one na twór jego własnej in-wen-cji. Dodać do nich można określenie Lokiego mianem „wszetecznego Asa” (ass ragr), jakim w Lokasennie (33) nazywa go Njord. Ale już skald Eilif Gu-drunarson (Thorsdrapa 1) podkreślał podstęp i fałsz jako główne cechy jego osoby.

Loki był synem Farabautiego i Laufey, zwanej też Nal. Oboje pojawiają się u Snorriego, który podaje jasno, że Farabauti był Olbrzymem, ściślej jotunem (Gylf. 33; Skaldskap 16), ale w Eddzie poetyckiej występuje jedynie Laufey (Ls. 52, Thkv 17, 20), a w kenningach skaldów poświadczony jest jedynie Farabauti (np. Haustlong 5). W Husdrapie (2) Loki występuje jako firna sloegr mogr Fa-rabauta (bardzo przebiegły syn Farabautiego. Jeśli uznamy, że matka Lokiego była boginią (Asynią), a na to właśnie wskazuje fakt, że Lokiego określano na ogół synem Laufey, podkreślając w ten sposób zaszczytniejsze pochodzenie po matce, to trzeba uznać, że był on dzieckiem zrodzonym ze związku w najwyższym stopniu zakazanego w świecie Asów, którzy bezwzględnie odmawiali zgody na jakiekolwiek mezalianse bogiń z Olbrzymami (P. Meulengracht Sórensen 1977, 759-768; M. Clunies Ross 1994, 263).

Braćmi Lokiego byli Bleyst i Helblindi, skądinąd bliżej nieznani. Jako brat Bleysta Loki występuje w Ynglingatal (7) i w Eddzie poetyckiej (Vsp. 51, Hdl. 40). Helblindi - skądinąd jest to przydomek Odyna (Grm. 16, por. H. Falk 1924, 16) - jako brat Lokiego pojawia się jedynie u Snorriego (Gylf. 33, Skaldskap 16)². Żoną Lokiego była Sigyn. Dlatego określano go farm Sigynjar arma -„brzemieniem ramion Sigyn”, czyli jej mężem (Haustlong 7). Z Sigyn Loki miał syna „Nariego lub Narfiego” (Gylf 33). Drugim jego synem był Wali lub Ali (Vsp. 34, Ls. proza po str. 65, Gylf 50), nie wiemy jednak, czy i on był synem Sigyn. W Lokasennie (30) Loki przedstawia siebie jako zawołanego uwodziciela, któremu nie oparła się żadna z bogiń, konkretniej jako swoje kochanki wymienia nieznaną z imienia żonę Tyra, Skadi i Sif (Ls. 40, 52, 54). Jak podkreśla Snorri, Loki miał sporo dzieci, niestety poza Narim i Walim (którego imię jest identyczne z imieniem jednego z synów Odyna) typowym potomstwem Lokiego są potwory. Z Angrbodą spłodził on największych wrogów bogów, Fenrira, Midgardsorma i Hel. Wraz z nimi walczyć będzie przeciw Asom w ragnarók. Hel jako córka Lokiego pojawia się już w Ynglingatal (7, 31-32). Fenrisulf jako syn Lokiego występuje w Woluspa 55, a Loki jako ulfsfadir („ojciec wilka”) pojawia się w Haustlong (8). Kenningi te podkreślają, że był on ojcem wilka Fenrira, najgroźniejszego wroga bogów. Jako ojciec węża świata Loki wspomniany został w Thorsdrapie (1) Eilifa Gudrunasrsona³. Demoniczne potomstwo Lokiego wskazuje na jego związki z zaświatami (F. Strom 1956, 67). Co więcej, są to istoty łączone z końcem świata, jak Fenrir i Midgardsorm (J.P. Schjódt 1981, 76), lub z końcem życia poszczególnych istot, jak bogini zaświatów Hel. Loki stał się też, jak wnet zobaczymy, matką (sic!) konia Sleipnira.

1

Ux Frisonum XI: FHRG 1928, 59; por. R. Schmidt-Wicgand 1992. 581.

2

   A. Huldgard 2001, 584; M. Kristensen 1930-1931, 85.

3

   Log.se mis fadir, „Ojciec węża świata”, gdzie logsemi oznacza „sznurek morza”, czyli opasującego ziemię Midgardsorma. Inne odnoszące się do Lokiego kenningi podaje Snorri Sturluson, Gylf 33, Skaldskap. 16; por. M. Kristensen 1930-1931, 85.