str87

długich włosów dla wygodniejszego nakładania metalowego hełmu; w skromniejszej formie używane były w ubiorze domowym i w łaźni. Jak to widać na portretach Diirera, rycerz zdejmował hełm i pozostawał w pełnej zbroi, zatrzymując na głowie czepiec, podobnie jak postać

w zbroi w płaskorzeźbie Ukrzyżowania w Ołtarzu Mariackim (376 a, c). Innym przykładem czepca nakrywającego włosy z końca XV w. przy ubiorze cywilnym jest na tumbie nagrobka Kazimierza Jagiellończyka postać żałobnika z tarczą herbową Litwy (376 b).

Obuwie męskie noszone w Polsce w drugiej połowic XV w. najlepiej jest widoczne wśród zabytków sztuki tego okresu w kompozycjach Ołtarza Wita Stwosza. Występują tam wszelkie typy obuwia, które współcześnie byty używane na Zachodzie. Wydłużone płytkie obuwie szyto jako wywrotki ze skóry miękkiej, dając jako wykończenie górnych brzegów około kostki albo szerszą jasną listwę wyłożoną na ciemniejszym obuwiu, lub tylko wąską wypustkę (377 a-d). Spotykamy również wysokie buty do konnej jazdy z miękką cholewą i szerokie trzewiki, 376 a. Męski czepiec rycerza i kaptur    odpowiednie dla ludzi starych, spinane sprzączkami (377 e-i).

z ozdobną wycinanką    Zabytkowe gotyckie drewniane „kopyta” szewskie w zbiorach

Muzeum Narodowego w Krakowie wskazują, że obuwie w XV w. było wykonywane według osobnej formy, dostosowanej do nogi lewej i prawej (378).

W realistycznie ujętej scenie Pojmania w Ogrojcu można zauważyć u jednego z żołnierzy zesuniętą i opuszczoną nogawicę spodni. Jak wiadomo; w XV w. w miejskim modnym ubiorze noszone były spodnie już zeszyte na stałe, które dochodziły w tyle zawsze poniżej stanu. Dla żołnierzy i robotników były jednak wygodniejsze dawnego typu nogawicę, szyte dla każdej nogi z osobna, nic połączone ze sobą; można je więc było opuścić dowolnie dla większej swobody ruchów. Zarówno nogawicę sukienne, jak i spodnie zeszyte na stałe miały u dołu zakończenie w kształcie szerokiego strzemienia ze sukna, z pozostawieniem odkrytych pięt i palców. U robotników i żołnierzy

377 a. Wydłużony wąski trzewik z wypustką na brzegu; />. trzewik, z wyłożeniem wiązany na boku; c. trzewik z wyłożeniem głęboko wycięty; ti. trzewik wycięty z dworna paskami na podbiciu; e. trzewik szeroki dochodzący poza kostkę > zapięty na dwie sprzączki; / miękki but do konnej jazdy; f. buty z opadającymi cholewkami; h. obuwie kobiece z sukna z niską patyn-ką z metalowym okuciem; /. miękkie obuwie z cholewką opadającą, 2. poł. XV w.

376. Gotyckie szewskie kopyta drewniane