strona0037 (3)

Eksperymentalna realizacja takiego „rozwijającego nauczania" prowadzona Jest z powodzeniem już kilkanaście lal.

N. A. Mienczinska — według jej własnych słów — i Jej współpro

cownicy uczestniczący w opracowywaniu nowych programów nauczania początkowego (programy te są już od wielu lat realizowane w szkołach) na podstawie wyników badań nad procesem przyswajania materiału (jęz. rosyjskiego, matematyki, nauk przyrodniczych), dochodzą do wniosku, że również w nowych programach myślenie konkretne, obrazowo poprzedza i stanowi podstawę dla myślenia abstrakcyjne-g o, że indukcja poprzedza dedukcję oraz że w trakcie przyswajania treści nauczania rozwija się zarówno myślenie teoretyczne, jak i praktyczne. Racjonalnie skonstruowany program nauczania umożliwia nie tylko przyspieszenie przejścia od niższego poziomu myślenia do wyższego, lecz przede wszystkim zapewnia właściwe proporcje między poszczególnymi formami działalności umysłowej: myśleniem konkretnym, praktycznym i abstrakcyjnym, teoretycznym (Mienczinska, 1972, s. 133).

Jak widzimy, w podstawowym zagadnieniu „rozwój a nauczanie” istnieją różnice między poglądami różnych szkół psychologicznych (Galpierin, Elkonin i Dawydow, Mienczinska), dotyczące prawidłowości przebiegu procesów myślowych, rodzaju i kolejności faz rozwoju umysłowego, możliwości ich zmieniania, przeskakiwania, akceleracji rozwoju itp.

Wywołuje to żywe dyskusje między przedstawicielami tych różnych poglądów, przyczyniając się — podobnie jak dyskusje na zjazdach międzynarodowych — do uściślenia i korygowania podstawowych zasad eksperymentów, ich przebiegu i głównych wniosków z badań ^,n.

Te konkretne, szeroko zakrojone badania eksperymentalne, obejmujące liczne klasy i szkoły i zmieniające gruntownie systemy nauczania, ukazują rozległe perspektywy wpływania na rozwój dziecka przez uruchamianie Jogo niedostatecznie dotychczas wykorzystywanych możliwości umysłowych. Zbliża to coraz bardziej psychologię radziecką do realizacji jednego z Jej podstawowych celów — świadomego kształtowania i zmieniania psychiki człowieka.

^1,1 Dyskusje te omawiane są w cyt. artykule N. A. Mienczinskiej (1972), Jak rAw nie* referowane w czasopismach. Por. A. S/rmiósku Kształtowanie pojęć ( czynnoici intelektualnych. Z obrad XVIII Międzynarodowego Kongresu Psgchologli w Moskwie (1966). „Psychologia Wychowawcza" 1987, nr 3. — B. Flcsznerowa Naucranir a rozwój. 7. obrad tego* Kongresu, „Psychologia Wychowawcza" 1967, nr 4 oj-nz. Utulania psychologów radzieckich nad rozwojem myilenia u> toku nauczania. „Psychologia Wychowawcza" 1967, nr 5.

I). Psychologia hozwojowa w Polsci:

Opracowała Marla Żebrowska

Nu zakończenie naszego zarysu dziejów psychologii rozwojowej zatrzymamy się jeszcze nad losami toj psychologii w Polsce.

Wspominaliśmy już o pionierskich pracach J. W. Dawida i A. S z y -ców n y w końcu XIX i na początku XX w. (por. rozdz. I, B). Historyczne warunki, w jakich się wówczas znajdowała Polska ^,ł\ nie sprzyjały roz wojowi nauki, co odbiło się także na losach psychologii dziecka. Jej bujniejszy rozwój następuje dopiero w latach międzywojennych, które oprócz badań teoretycznych przynoszą liczne poczynania z zakresu psychologii rozwojowej dzieci i młodzieży stosowanej do różnych dziedzin pracy wy chowawczej i opiekuńczej. Warto przy tym zwrócić uwagę, że zalntereso wania dla psychologii rozwojowej przejawiali i przejawiają nie tylko *pe cjaliści tej gałęzi wiedzy, ale i badacze zajmujący się psychologią Ogólną, Jak np. S. B ł a c h o w s k i ^,T\ M. Kreutz¹⁷⁴, A. Dryjski¹*¹, lekarze — jak np. Z. Szymańska T. J a r o s z y ń s k i^m 1 inni. Główne prace z psychologii rozwojowej związane są jednak przede wszystkim z nazwiskami kilku uczonych, którzy skupiali wokół siebie liczne rzesze badaczy — teoretyków i praktyków.

Kontynuatorką postępowych, demokratycznych tendencji prac Dawida i Szycówny była w latach dwudziestych Józefa Joteyko (1800 - 1928), znana z działalności naukowej i pedagogicznej w zakresie psychologii w Belgii (patrz rozdz. II, A) przed pierwszą wojną światową. Od 1919 roku J. Joteyko pracowała w Polsce. Nie doceniona przez oficjalny świat nauki polskiej, bez odpowiedniego warsztatu badawczego (w Uniwersytecie Warszawskim nie otrzymała katedry psychologii, była jedynie docentom Wy działu Medycznego), rozwijała mimo to żywą działalność w zakresie teorr tycznej i stosowanej psychologii dziecka w Państwowym Instytucie Poda gogicznym, a po jego likwidacji przez władze sanacyjne w 1928 r. ■ -jako redaktor założonego przez siebie pierwszego w Polsce czasopisma

^u* Polityczne i społeczne tło rozwoju psychologii polskiej w XIX l XX w. cha raktoryzuje T. Tomaszewski w: Drogi rozwoju psychologii polskiej. „Przegląd Psy chologlczny" 1970, nr 20.

S. Diachowski Kłamstwo dzieci i młodzieży. „Chowanna" 1931; — Wyniki psy ekologii pedagogicznej. W: Encyklopedia Wychowania, 1934.

^1,4 M. Kreutz Rozwój psychiczny młodzieży. Wyd. VIII, 1947.

^1,1 A. Dryjski ż.agadnienia seksualizmu dziecka i młodzieży szkolnej, 1934.

^,T* Szymańska opublikowała wiele prac z pogranicza psychologii rozwojowej 1 klinicznej dziecka. Interesuje sl<; głównie d/leóml trudnymi, nerwowymi, przestępczymi Itp.

^,TT T. Jaroszyński Metody łtadaó piyrholoyir/nyrh u« szkole. Wyd. II, I92A.