strona0038 (3)

psychologicznego „Polskie Archiwum Psychologii". Będąc zwolenniczką blologistycrnej teorii zdolności wrodzonych, Inicjował u l prowadziła ba dania testowe w celu wczesnego wykrywania tych uzdolnień u dzieci, ja ko podstawy do dalszego kierowania ich nauką i losem życiowym ^,ł'. Wal cząc— z nikłymi zresztą wynikami- o wprowadzenie takiej selekcji psychologicznej do polskiego szkolnictwa, chciała osiągnąć wyraźnie demokratyczny cel polityczno-społeczny: umożliwić dostęp do postulownnej przez siebie szkoły jednolitej i wyższego wykształcenia dyskryminowanym w ówczesnych warunkach społecznych dzieciom zdolnym z. mas ludowych. W krytyce tych stosunków — nieraz, bardzo ostrej — Joteyko nie wychodziła jednak poza ramy istniejącego ustroju, wierząc w możność poprawy sytuacji przez selekcję psychologiczną i stworzenie szokły «na miarę dziecka* ^,T*.

Jednocześnie z Józefą Joteyko rozwija ożywioną działalność najwybitniejsza z jej uczennic i współpracownic, Maria Grzegorzewskn (1888- 1967), założycielka Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej w Warszawie (1922 r.) i do śmierci dyrektor tego jednego z najlepszych na święcie zakładów kształcenia nauczycieli Szkół specjalnych. Jej iniejn-tywie oraz ciągłej pracy badawczej i pedagogicznej nasze szkolnictwo specjalne zawdzięcza swój rozwój i stałe doskonalenie metod nauczania I wychowania, selekcji dzieci do szkół specjalnych, pedagogiki leczniczej lip. Była założycielką (1924 r.) i wieloletnim redaktorem czasopisma „Pedagogika Specjalna”. Jej zasługą jest zorganizowanie w 1957 r. Katedry Pedagogiki Specjalnej w Uniwersytecie Warszawskim, pierwszej tego typu katedry w polskim szkolnictwie wyższym, którą kierowała jako profe sor zwyczajny do 1960 r. Z prac psychologicznych najbardziej znane są jej badania nad niewidomymi, zwłaszcza duża monografia o psychologii nic widomych, jak również analiza rozwoju psychicznego głuchociemnych

W roku śmierci Józefy Joteyko powstały dwie pierwsze w Polsce uniwersyteckie katedry psychologii dziecka: w styczniu 1928 r. zaczęła funkcjonować powołana na jesieni 1927 r. Katedra Psychologii Wychowawczej Uniwersytetu Warszawskiego, której kierownictwo objął od pierwszej

^,,ł I)o najważniejszych prac J. Joteyko — oprócz licznych artykułów — należą: Portom inteligencji uczniów gimnazjum niższego, 1922; Metoda tejfóu) umyilotaych I jej wartość naukowa, 1924. Pełna bibliografia prac Joteyko podana Jeat w „Polskim Archiwum Psychologii" 1927- 1928, t. II (poświęcony jej pamięci).

Por. T. Tomaszewski W sprawie klasowego charakteru psychologii polskiej. „Myśl Współczesna" 1980, nr 7.

M. Grzegorzewska Psychologia niewidomych, b. r.; Wstęp do: E. Jezierska Obserwacjo nad rozwojem yluchociemnej Krystyny Hryszkiewicz, 10611; Wybór pism, 1904 - Obszerna informacje o działalności M. Grzegorzewskiej można znaleźć w pracy zbiorowej: Maria Grzegorzewska, pod red. J. Doroszewsklej, M. Falskiego i R. Wroczyńskiego. Warszawa 1972.

chwili i sprawował do śmlon i Stefan Baley, oru/ w listopadzie tegoż roku— Katedra Psychologii Pedagogicznej w Uniwersytecie Jagiellońskim, kierowana od początku do 1900 r. prze/. Stefana Szumana. Obie te katedry,

dzięki intensywnej pracy, szerokim zainteresowaniom, bogatej wiedzy i ożywionej działalności teoretycznej i praktycznej swych kierowników, dzięki ich umiejętności skupiania i pobudzania do pracy licznych zespołów psychologów i pedagogów, odegrały ważna rolę w dalszym rozwoju psychologii w Polsce.

Stefan Baley (1885- 1952), dr filozofii i medycyny, zajmował sir różnymi przejawami rozwoju dziecka w różnych okresach jego życia: badał pierwsze odruchowe zachowanie się noworodków, aynkretyzm spostrzegania w drugim półroczu życia, rozróżnianie barw i kształtów u dzieci przedszkolnych, ich zdolność współpracy, zainteresowania dzieci w wieku , szkolnym, dojrzałość szkolną, pamięć, rozwój charakteru itp. Specjalne badania poświęcił okresowi dojrzewania, publikując na ten temat większą monografię¹*¹ i szereg artykułów. Interesował się sztuką dziecka i literaturą dla dzieci, badał ich czytelnictwo. Badania teoretyczne wiązał ściśle z działalnością praktyczną: organizował i kierował licznymi placówkami i poczynaniami z zakresu psychologii stosowanej, jak: poradnictwo zawodowe, psychotechnika, higiena psychiczna, opieka nad dziećmi trudnymi, ekspertyzy sądowe w sprawach nieletnich świadków, praca psychologów w szkołach itp. Był czynnym członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego, wnosząc duży wkład zwłaszcza w dziedzinie kształcenia nauczycieli; m.in. w latach 1936- 1951 był dyrektorem Instytutu Pedagogicznego ZNP oraz wieloletnim (po śmierci J. Joteyko) redaktorem wydawanego przez ZNP kwartalnika „Polskie Archiwum Psychologii”, wychodzącego od 1939 r. pod nazwą „Psychologia Wychowawcza”. Wielki erudyta w /nkre sie różnych działów psychologii i psychopatologii, był Baley w swych pi a cach przedwojennych raczej eklektykiem: zwolennik psychoanalizy (por.

• np. studia nad twórczością Słowackiego i Żeromskiego) i biologlstyeznej teorii rozwoju, twórca wielu testów do badania uzdolnień i propagator selekcji psychologicznej w szkołach, był jednocześnie jednym z pierwszych i nielicznych przed wojną w Polsce znawców i propagatorów nauki Pawłowa i zwolennikiem bchawiorystycznej teorii uczenia się. Obiekty wistyczno traktowanie tych i innych rozbieżnych kierunków w psychologii, podobnie jak skrajnie idealistycznych typologii Sprangera czy Jaenscha, znalazło wyraz w obu wydanych przed wojną podręcznikach: Zarys psychologii i Psychologia wychowawcza '**, jak zresztą i w cytowanej poprzednio pra-

>•* S. Ralcy Ptychołopfa tełcłcu dojr.rwania, 1031; P i/chologiczna problematyka wirku dojrzewania „Mydl Wapóli/.oHna" 1050, nr 7

^1,1 S. Baley Zarys psychologii w swlq/ku    rmwojem psychiki d iecka, 1033;

Psychologia u*ychowatvem w mysie, I wyrt. 1030 I III wy«l. 1038.