strona0062 (2)

*2 Marla Ż.obrowikn

•«t stanem stałym, lecz aktywnym Myśleniem koinpeuNucjl, nie ostatecz lym wynikiem, lecz punktem wyjścia do wyższych form strukturalnych

ich integracji.

Jakkolwiek w tej koncepcji, wysuwanej zresztą w różnych pracach 1’lagutu, pojęcie równoważenia jako czynnika rozwoju nie jest jes/c /o •dkiein Jasne i toczą się dokoła niego dyskusje, jest to Jednak niewątpliwie |ednu z bardziej interesujących współczesnych koncepcji rozwojowych Hwlera bowiem perspektywy na rozwiązanie jednego z ważniejszych |u obh mów teorii rozwoju, jakim jest zagadnienie interakcji jego podstawowych czynników.

Tc różne, przykładowo omówione, postępowe tendencje w ujmowaniu Istoty rozwoju i szukaniu wyjaśnienia jego prawidłowości w rozmaitych, wzajemnie współgrających czynnikach znajdują dzisiaj swój najbardziej konse kwentny wyraz w pracach psychologów-marksistów, bazujących nu teoretycznych i eksperymentalnych zdobyczach psychologii radzieckiej budowana przez nią teoria opiera się na podstawowych filozoficznych i metodologicznych zasadach matarializmu dialektycznego i historycznego oraz na najnowszych zdobyczach przyrodoznawstwa. Nazywamy ją dla lel< tyczną teorią rozwoju psychicznego

D. Dialektyczna teoria rozwoju psychicznego I. /.AIO-ZIMIA dialektycznej koncepcji hozwoju

V. podstawowymi zasadumi, elementami i tendencjami dialektycznej teorii rozwoju zapoznaliśmy się już w rozdziale o psychologii radzieckiej (II, (’) Skrótowi* określenie istoty rozwoju podaliśmy w poprzednim podrozdziale (dmerniej do tych spraw wrócimy w dalszej części tego rozdziału, przy omawianiu znaczenia i roli poszczególnych czynników rozwoju. Tutuj natomiast zestawimy jeszcze krótko główne założenia tej dialektycznej koncepcji.

Hadając rozwój psychiczny musimy przede wszystkim pamiętać o pod stawowym twierdzeniu filozofii i psychologii materialistyeznej, że p h y ■ 0 h 1 k a Jest funkcją wysoko zorganizowanej ma t «• i i I, że rozwój psychiki jest czymś wtórnym w stosunku do rozwoju struktury i funkcji układu nerwowego (przede wszystkim ■— mózgu). Poziom tego rozwoju w kużdej chwili życia dziecka warunkuje zatem po

" Por. T. Tomuazewakl (1646), i. 53.

złom rozwoju Jego procesów i właściwości psychicznych w tym właśnie

momencie.

Motorem wszelkiego rozwoju jest, według znanej tezy materializmu dialektycznego, walka przeciwieństw. Teza ta Jest ważna także dla rozwoju psychicznego, gdyż życie psychiczne, podobnie Jak wszelkie zjawiska przyrody i życia społecznego, zawiera swoje wewnętrzne sprzeczności. Ich przezwyciężanie powoduje i posuwa naprzód rozwój.

('Rozwój polega nie tylko na ilościowym wzroście, ale i na Jakościowych przemianach różnych funkcji i właściwości psychicznych, na powstawaniu w toku poznania i działania nowych, wyższych form odzwierciedlenia rzeczywistości. Te nowe właściwości, nowe Jakości decydują o przechodzeniu rozwoju przez kolejne, coraz wyższe etapy (okresy i fazy)j

Ważną rolę w tych zmianach jakościowych odgrywają uzupełniające uli; nawzajem procesy różnicowania się struktury organizmu. Jago różnych funkcji i czynności psychicznych, oraz procesy integra-c J 1, tj. koordynacji i scalania się zróżnicowanych funkcji w coraz bardziej złożone zespoły czy systemy czynnościowe, umożliwiające coraz wyż-nr.y poziom działania. ]

Istnieje ścisły związek między różnymi procesami i czynni-I unii rozwoju, które nie działają w izolacji, lecz są .od siebie zależne, wzajemnie się warunkują i splatają ze sobą. Taki wzajemny związek ist-nłc»J«* ńp. między rozwojem struktury organizmu i jego funkcji, między dziedzicznością a środowiskiem, między dojrzewaniem a uczeniem się. między procesami psychicznymi, jak mowa — myślenie, myślenie — spostrzeganie i pamięć, procesy poznawcze — działanie itp. Nie są to jedynie zależności między parami procesów czy czynników, ale skomplikowane powiązania wielostronne.

Specjalnie ważna w rozwoju jest rola działania: procesy i czynności psychiczne nie tylko przejawia ją sfę w działaniu, ale się w nim ksztal-tują.

Działanie dziecka, kształtujące jego psychikę i świadomość, rozwija się pod wpływem nie tylko właściwości wrodzonych, ale i środowisku, przede wszystkim warunków społecznych w ich historycznym rozwoju, oraz dzięki organizującej i kierującej roli wychowania i nauczania. Istnieje więc możność wpływania na rozwój psychiki i świadomości dziecka przez odpowiednie organizowanie jego działań i kontaktów społecznych. Ważną funkcją nauczania I wychowaniu jest przekazywanie dziecku dorobku kulturalnego ludzkości.

Tok więc czynnikami, które w warunkach życia ludzkiego wpływają