Strona010 (2)

inlnlum, może zachodzić jeszcze dalszy rozkład azotanu. I tak teakcju palenia mieszaniny azotanu barowego z magnezem może być wyrażona równaniem

Ba(N0₃)₂ + 6Mg == Ba 4- N₂‘4- 6MgO 4- 646 kcal.

Nu leży zaznaczyć, że reakcji magnezu z tlenkiem barowym towarzyszy wydzielenie się tylko nieznacznej ilości ciepła:

BaO + Mg = Ba + MgO -f- 12 kcal.

W tablicy 1 podano równanie rozkładu wybuchowego czystego umtanu amonowego oraz równanie jego rozkładu przy wybuchu uiiionali zawierających 35—40% aluminium*.

Iłównania rozkładu siarczanu barowego i wapniowego podano • Hm togo przypadku, gdy produktami reakcji są siarczki. Podczas Ikiloniu mieszaniny siarczanów z magnezem lub aluminium bez • •luntępu powietrza nie tworzy się dwutlenek siarki, gdyż taka nnkcja odbywałaby się z wydzieleniem małej ilości ciepła.

BaS0₄ 4- Mg == BaO 4- MgO 4* S0₂ 4- 8 kcal.

Natomiast reakcja połączona z utworzeniem siarczków jest haiil/iO egzotermiczna:

BaS0₄ 4- 4Mg = BaS 4- 4MgO 4- 345 kcal.

Iltfdukcja nadtlenku baru i dwutlenku manganu może przebie-guć w pewnych przypadkach podobnie do reakcji redukcji azotanów; u więc może wytworzyć się wolny metal.

IiiUu przykład może służyć reakcja palenia się termitu man-guiiowo-glinowego:

3Mn0₂ 4- 4A1 = 3Mn 4- 2Al_a0₃.

Tuk samo przebiega reakcja palenia termitu żelazowt)-glino-wego: tlenek żelaza redukuje się do metalu.

Badania ostatnich lat*- wykazały, że woda może odgrywać rolę utleniacza w masach, które zawierają jako substancje palne mętnie takie, jak magnez lub glin. Badania tego rodzaju mają war-11nn' praktyczną choćby dlatego, że zmieniają nasze poglądy na mię, Jaką odgrywa woda krystalizacyjna soli będących utleniaczami w procesach palenia..

Nitro/.wiązki mogą tylko wtedy odgrywać rolę utleniaczy w musach pirotechnicznych, gdy jednocześnie jako substancję palną używa się wysoko aktywne metale (magnez, glin i imię).

• llofwimmer Z. Schiess u. Spr., 13, 199, 1918.

M A S/. i d 1 o w s k i j: Woda kale okisliilel w pirotiechniczeskich sosta-„m. li, HAN SSSK, 51, wyd. 2, 127, 1945.

AA

i

Reakcja palenia lub wybuchu mieszaniny trójnitrotoluenu z aluminium przebiega bez udziału tlenu powietrza i może być wyrażona równaniem:

C₇H₅N₃0₆ + 4A1 = 2A1₂0₃ + 1,5N₂ + 2,5H₂ + 7C.

W kolumnie 6 tablicy 1 podano ilość tlenu, uwalniającego się przy rozkładzie stu gramów utleniacza. Dane liczbowe tej ko- ' lumny zostały obliczone na podstawie równań rozkładu utleniaczy (kolumna 5). Dodać należy, że pirotechnika powinna interesować tylko ta ilość tlenu, która czynnie uczestniczy w reakcji i zużywa się bezpośrednio na utlenienie substancji palnej; dane te umieszczono.w kolumnie 6.

Jak widać z tablicy 1, ilość tlenu wydzielonego przez utleniacze (z wyjątkiem wody) wynosi mniej niż 60°/o ciężaru związku.

Dane w kolumnie 7 służą do obliczeń składu mieszanin podwójnych (patrz rozdział V).

W kolumnach 8 i 9 zestawiono dane o cieple tworzenia utleniaczy i produktów ich rozkładu.

W kolumnie 10 tablicy 1 podano istotne dane o utleniaczach, a mianowicie ilości ciepła pochłaniane lub wydzielane przy rozkładzie jednego grama utleniacza.

Aby przy paleniu mas uzyskać jak największą ilość ciepła, najwygodniej jest stosować utleniacze, do których rozkładu potrzeba użyć minimalną ilość ciepła. Jednak tego rodzaju masy są najbardziej wrażliwe na bodźce mechaniczne. Szczególnie wrażliwe i posiadające wybitne własności wybuchowe są takie masy, w których skład wchodzą utleniacze wydzielające ciepło przy rozkładzie, na przykład:

2KC10., = 2KC1 + 30, + 20 kcal.

Utleniacze, które przy rozkładzie wydzielają znaczne ilości ciepła, w pewnych warunkach mogą same, bez obecności substancji palnych, ujawniać znaczne własności wybuchowe i zachowywać się podobnie jak materiały wybuchowe. Na przykład — chlorany potasowy lub sodowy ogrzane powyżej temperatury topnienia wybuchają wskutek działania silnego bodźca mechanicznego¹.

Powyższe odnosi się tym bardziej do chloranu barowego, zwłaszcza że przy jego rozkładzie wydziela się więcej ciepła (na jednostkę ciężaru) niż przy rozkładzie chloranów potasowego i sodowego.

23

1

Szczegóły patrz I. Blinów Chloratnyje i pier chlor atny je wzryw-czatyje wieszczestwa, Oborongiz, Moskwa, 1941, str. 40—45.