stronar 73

72

^ Poradnictwo zawodowe, podobnie jak i wychowawcze spełnia następujące funkcje:

—    kształcącą,

—    wychowawczą,

—    motywacyjną,

—    poznawczą,

—    kreatywną,

—    informacyjną, diagnostyczną,

—    kwalifikacyjną,

—    terapeutyczną.^l,ł

Funkcja kształcąca poradnictwa zawodowego wyraża się w dostarczaniu wiedzy o pracy ludzkiej i zawodach oraz drogach do nich prowadzących, funkcja wychowawcza przede wszystkim w kształceniu postawy wobec pracy. Można mówić również o realizacji funkcji motywacyjnej poprzez kształtowanie motywów wyboru zawodu, podejmowania pracy zawodowej i dążenia do mistrzostwa w zawodzie.

Funkcja poznawcza odnosi się do poznawania własnej osobowości i kształtowania samooceny, związana jest z nią funkcja diagnostyczna odnosząca się do rozpoznawania przypadków i sytuacji stanowiących przedmiot porady.

Realizacja funkcji kreatywnej związana jest z rozwojem zawodowym jednostki, kształtowaniem cech osobowości szczególnie w tym rozwoju pożądanych.

Funkcja informacyjna odnosi się do upowszechnienia wiedzy zawodoznaw-czej wśród nauczycieli, rodziców i innych osób mających wpływ na rozwój zawodowy dzieci, młodzieży i dorosłych.

Można też mówić o funkcji terapeutycznej poradnictwa zawodowego, polegającej na postępowaniu profilaktycznym, kompensacyjnym i stymulacyjnym w szczególnie trudnych przypadkach związanych z wyborem zawodu, utrwaleniem w wybranym zawodzie czy zmianą zawodu.

Funkcja kwalifikacyjna wyraża się w typowaniu jednostek jako zdolnych bądź niezdolnych do wykonywania określonego zawodu, jak również na ukierunkowywaniu drogi kształcenia zawodowego.

W pracach związanych z poradnictwem wychowawczym można wyodrębnić trzy rodzaje poglądów różniących się ujęciem celu i zakresu (a tym samym i zadań) działań poradniczych:

1) poradnictwo skierowane jest na udoskonalenie przede wszystkim procesu wychowania jednostki, poszukując odpowiednich środków;

2)    poradnictwo zmierza do udoskonalenia procesu wychowania jednostki i optymalizacji pracy instytucji wychowawczych;

3)    poradnictwo zmierza do ulepszania procesu wychowania jednostki, ale głównym jego zadaniem jest poprawa funkcjonowania systemów społecznych.¹⁴

W pierwszym ujęciu szczególnie podkreślana jest indywidualna potrzeba poradnictwa, która może wynikać z trudności poszczególnych jednostek w przystosowaniu się do rzeczywistości społecznej, z cech indywidualnych lub trudności życiowych. Autorzy traktujący poradnictwo w ten sposób (do których A. Kargulowa zalicza: J. Dudkiewicz, O. Czerniawską, M. Jędrzejczaka i B. Horoszowską) uważają, że poradnictwo jest sytemem celowo stosowanych zabiegów wychowawczych, zmierzających do przekształcenia dotychczasowych przekonań i zachowań pomagających jednostce przystosować się do otaczającej rzeczywistości.¹⁵ W tej koncepcji poradnictwa ujmowane jest też poradnictwo zawodowe. B. Horoszowską stwierdza, że poradnictwo zawodowe jest systemem działań zmierzających do pokierowania losami zawodowymi młodzieży i innych grup społecznych zgodnie z przydatnością fizyczną jednostek oraz potrzebami społecznymi i gospodarczymi (przy czym uwzględnianie tych potrzeb ma na celu nie ich zmianę i rozwój, ale jest niezbędne ze względu na dobro jednostki).¹⁰

W drugim z wymienionych ujęć poradnictwo wychowawcze (a tym samym i zawodowe) traktowane jest szerzej, jako działalność skierowana zarówno na instytucje wychowawcze jak i na jednostki. W tej koncepcji (według A. Kargulowej reprezentują ją tacy autorzy jak: F. Hurok, A. Matuszczyk, M. Ziemska) poradnictwo może:

a)    pomagać instytucjom i wychowankom w wyrównywaniu braków rozwojowych i likwidowaniu trudności wynikających ze stanów biopsychicznych jednostki, z przyczyn tkwiących w środowisku wychowawczym, wynikających z błędów popełnianych przez nauczycieli i rodziców,

b)    pomagać młodzieży w wyborze zawodu, a instytucjom - w wychowaniu zawodowym młodzieży, jako długotrwałym procesie organizowanym przez placówki

17

wychowawcze przy współudziale innych osób i instytucji.

Jako bardziej przekonujące traktuje A. Kargulowa poglądy zaliczane do trzeciego z wymienionych ujęć poradnictwa wychowawczego. Funkcja poradnictwa ujmowana jest tu znacznie szerzej; może ono przy uwzględnieniu potrzeb jednostki i poszczególnych instytucji wpłynąć na poprawę systemów społecznych. Dotyczy to również poradnictwa zawodowego. Wybór zawodu, utrwalanie jednostki w wybranym zawodzie, pomoc w zmianie zawodu lub specjalności, w dążeniu do mistrzostwa w zawodzie staje się coraz bardziej nie tylko indywidualną sprawą jednostki, ale sprawą całego społeczeństwa. A. Rajkiewicz i Z. Kosel stoją na