strona (138)

W medycynie przyzwyczajano się do 10O-stopniowej skali sporządzonej przez przyrodnika szwedzkiego, Andreasa Celsiusa (1701-1744), co także jest wygodne i daje dobre wyobrażenie o poziomie temperatur, dlatego w dalszych rozważaniach można posługiwać się skalą 100-stopniową. W kriogenice konieczne jest wyrażanie poziomu temperatur za pomocą kelwinów (K).

jednocześnie ze stosowaniem naturalnych i sztucznych czynników oziębiających wykorzystuje się urządzenia kriogeniczne, niekiedy naprzemiennie, zapewniające sterowalność i kontrolę procesu schładzania organizmu, w całości lub jego części, w ściśle określonych parametrach temperatury i czasu jej działania, w patogenetycz-nie uzasadnionych przypadkach chorobowych. Od parametrów tych zależy pożądany skutek leczniczy działania chłodu czy też temperatur subzerowych.

Współczesne zastosowania medyczne zimna określane są nazwą kriomedycyny, wybitnie interdyscyplinarnej, biotechnicznej gałęzi medycyny, która rozwija się w czterech kierunkach (krioprotekcji, hipotermii kontrolowanej, kriochirurgii, kriosty-mulacji), a jej teorią jest kriobiologia - nauka o zmianach zachodzących w żywych lub przeżywających komórkach i tkankach pod wpływem działania temperatur zamrażających.

Krioprotekcja (krioprezerwacja)

Chłodzenie czy zamrażanie żywności było pierwszą uświadomioną korzyścią zaobserwowaną przez ludy, zwłaszcza Północy, zapewniającą trwałość produktów żywnościowych. Jedną z najwcześniejszych publikacji dotyczących działania zimna była wydana w 1683 r. rozprawa Roberta Bolye'a na temat przechowywania produktów żywnościowych w niskiej temperaturze. Ten aspekt działania zimna znany jest jednak od wieków, podobnie jak jego działanie lecznicze. Takie zastosowanie zimna obecnie dotyczy zarówno materiałów pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego, względnie ich przetworów, i jest osiągnięciem cywilizacji mającym znaczenie profilaktyczne. Świeża żywność zapobiega rozmaitego rodzaju zatruciom czy też zakażeniom w życiu codziennym.

Natomiast w medycynie w różnego rodzaju chłodziarkach przechowuje się i transportuje amputowane części kończyn czy też narządy do replantacji lub transplantacji, jednocześnie perfundując je płynami antykoagulacyjnymi i antybakteryjnymi.

Niskotemperaturowe termostaty - zamrażarki - dla celów medycznych, weterynaryjnych czy też zootechnicznych przeznaczone są do transfuzjologii - na krew i preparaty krwiopochodne, banki różnych tkanek, komórek (plemników), hodowli tkanek i komórek (np. trzustki), fragmenty kości, powięzi, opon itp. Zamrażarki tego rodzaju, osiągające temperatury od -55 do -85°C, służą nie tylko medycynie, ale także nauce i przemysłowi.

Konserwacji zimnem czy mrozem wymagają też liczne leki pochodzenia biologicznego, pewne inne farmaceutyki i odczynniki do celów diagnostycznych.

Kriokonserwacja ma zatem pewne pośrednie działanie lecznicze i wspomaga leczenie zasadnicze, szczególnie chirurgiczne, zaopatrując je w niezbędne środki i materiały, które powinny być jałowe i spełniać swe zadania po ich przyjęciu przez leczony organizm. Rozwój kriokonserwacji wybitnie stymulują postępy transplantologii.

138