strona (34)

grożeniu zdrowia, życia i sprawności mogą wywołać zaburzenie stanu psychicznego. Wolno je podawać tylko w uzgodnieniu z lekarzem i resztą zespołu leczącego. Podając je, należy dobrać odpowiednie słowa, komentarz, formę oraz zważać na kontekst, aby ochronić psychikę chorego. Można także przekazywać informacje nieco później lub podawać częściami. Istnieje specjalna technika przekazywania trudnych informacji.

Informacje, które pacjent powinien znać, to te, które są konieczne do podjęcia ważnych dla niego decyzji, np. dotyczących leczenia, spraw majątkowych, rodzinnych i innych. Należy je przekazywać, nawet jeśli pacjent o nie nie pyta, formułując tak, by pacjent zrozumiał je dokładnie, jego językiem. Należy sprawdzić zrozumienie. Następnego dnia informacje powtarza się i ponownie sprawdza zrozumienie. Dotyczy to szczególnie zgody na proponowane postępowanie rehabilitacyjne lub lecznicze.

Na podjęcie decyzji dotyczącej zgody na zaproponowany sposób leczenia należy pacjentowi dać czas do namysłu, przyjmując postawę towarzyszenia, a nie narzucania decyzji. Taka postawa jest szczególnie cenną umiejętnością. Towarzyszenie przy podejmowaniu decyzji to: dostarczanie informacji, taktowne powracanie do tematu, słowne i pozasłowne wykazywanie zrozumienia dla emocjonalnych przeżyć pacjenta, a także wyrażenie opinii i rad.

Nie trzeba przekazywać informacji, o które pacjent nie pyta, a nie są one dla niego niezbędne. Wielu pacjentów chce jak najmniej wiedzieć o swojej chorobie i należy to uszanować. Mogą do nich dochodzić sprzeczne wiadomości. Trzeba je wyjaśniać, nie ukrywając wątpliwości. Dopływ prawdziwych informacji jest podstawą zaufania do terapeuty, do instytucji leczniczej oraz podstawą skuteczności oddziaływania psychologicznego.

Ważnym informacjom towarzyszą emocje. Umiejętność rozpoznawania i rozumienia emocji daje podstawy do skutecznego informowania i pomagania pacjentowi.

1.8.3. Emocje

Każdej relacji międzyludzkiej towarzyszą emocje (lęk, gniew, sympatia, przykrość, przyjemność, fascynacja i wiele innych). Powodują, że przeżycia są barwne, miłe, piękne lub złe. W kontakcie terapeuty z pacjentem są szczególnie silne, gdyż dotyczą cierpienia, zdrowia, sprawności i samego życia.

Emocje ujawniają się w różny sposób w zachowaniu, w reakcjach wegetatywnych, w treściach (informacjach) przekazywanych słownie i pozasłownie. Wyrażanie emocji nazywamy ekspresją emocji, jest to powiadamianie otoczenia i siebie samego o stanie emocjonalnym. Nadmierny racjonalizm i spłycenie kultury powodują tłumienie, lekceważenie i niedostrzeganie emocji u siebie i partnera. Tymczasem przekazanie i odczytanie emocji jest niezbędnym i bardzo ważnym składnikiem relacji interpersonalnych.

Emocje powstają w znacznej części bez udziału świadomości. Nie zdajemy sobie sprawy z ich źródeł, a one często panują nad umysłem, intelektem i rozsądkiem. Zaburzają obserwację i wnioskowanie. Tłumione i niezauważane powodują znużenie i zahamowania, a w krańcowych przypadkach nerwice i zespoły psychosomatyczne.

34