strona (65)

sztucznego promieniowania UV na gruźlicę skóry, tzw. toczeń, chorobę wówczas pospolitą, dziś prawie niespotykaną. Utworzył on w Kopenhadze Instytut Światła. W 1903 r. otrzymał nagrodę Nobla. Przeciwkrzywicze działanie słońca zauważył Jędrzej Śniadecki w 1805 r., a ostatecznie udowodnił J. Raczyński w 1912 r.

Albert Jesionek, autor pionierskiego dzieła „Biologia światła" pracował w stworzonym przez siebie zakładzie światłolecznictwa w Giessen. Opracowane przez niego modele lampy, służące do naświetlań całego ciała, były do niedawna używane. Jesionek reprezentował kierunek badawczy, którego celem było stworzenie sztucznego, górskiego światła słonecznego. Światło takie miało zawierać te same zakresy widma, co światło słońca. W myśl tej idei tworzone były liczne solaria z zastosowaniem lamp emitujących jednocześnie podczerwień i nadfiolet. Powstawały one w uzdrowiskach, przy kopalniach i w miastach. Niektóre z nich są czynne do dziś.

Nauka w ostatnich dwudziestu latach modyfikowała światłolecznictwo. Po stwierdzeniu cywilizacyjnego uszkodzenia ozonosfery i w wyniku dokładniejszego poznania działania UV zakres helioterapii uległ znacznym korektom, a opalanie na słońcu stało się mniej modne. Wiemy, że ekspozycja na światło ma skutki pozytywne i negatywne, zależne od dawki napromienienia i od składu widma pem.

2.6.1. Promieniowanie elektromagnetyczne widzialne i podczerwone

Najbardziej naturalnym pem jest, jak już powiedziano, promieniowanie słoneczne. Jednak możemy nazwać naturalnym każde promieniowanie z zakresu mieszczącego się w widmie promieniowania słonecznego, chociaż nie pochodzi ono ze Słońca, a z innego źródła, jak ogień lub żarówka. Uzasadnienie jest dwojakie:

1.    Promieniowanie IR ze źródeł ziemskich ma te same cechy fizyczne, którymi charakteryzuje się IR z promieniowania słonecznego; różni się tylko węższym pasmem i rozbieżnością wiązki promieniowania (w promieniowaniu słonecznym wiązka jest równoległa), a więc cechami drugorzędnymi.

2.    Człowiek od wielu tysięcy lat korzysta w życiu codziennym z ognia. Już ten fakt pozwala promieniowanie IR ze źródeł żarowych uznać za bliskie naturalnemu. Reakcja występująca po naświetlaniu pem z tych źródeł ma charakter typowej skórnej reakcji termicznej i ogólnej termoregulacyjnej, podobnie jak po naświetleniu IR słonecznym, a więc, należy stwierdzić, że organizm nie odróżnia tego pem od promieniowania słonecznego.

Pem z pasma widzialnego i podczerwonego, bez względu na to, z jakiego źródła pochodzi, jest jednakowo absorbowane w skórze, zmienia się w energię cieplną i drażni swoiste receptory termiczne, uruchamiając mechanizmy termoregulacyjne. Działanie ciepła na organizm człowieka jest dość dobrze zbadane. Omówiono je, jako działanie ciepła konwersyjnego w rozdziale o termoterapii.

Dotychczas nie uzyskano dostatecznych dowodów pozatermicznego, leczniczego oddziaływania IR. Badania w tym kierunku są utrudnione przede wszystkim dlatego, że reakcje termiczne są stosunkowo silne i mogą maskować oddziaływanie pozatermiczne, które prawdopodobnie jest subtelniejsze niż termiczne. Wytworzenie pem laserowego stworzyło nowe możliwości badania działania pozatermicznego. Powstała na ten temat znaczna liczba doniesień, które zdają się otwierać obiecujące perspektywy.

65