strony52 53

lokalizacji pojedynczego zakładu, zawartego w pracy z 1909 r. pt. Ober den Standort der Industrien (Teoria lokalizacji przemysłu). Dzieło to należy uznać za pierwszy traktat zawierający podstawy z teorii lokalizacji przemysłu.

A. Weber, w swej pracy oparł się na następujących założeniach: 1) rozważa się lokalizację pojedynczego przedsiębiorstwa wytwarzającego jeden produkt w określonej ilości, 2) znana jest lokalizacja miejsc konsumpcji i źródeł surowcowych, 3) koszty transportu są proporcjonalne do masy towaru i odległości przewozu, 4) techniczne współczynniki produkcji są stałe, 5) o wyborze lokalizacji optymalnej decyduje minimalizacja kosztów transportu. Ponieważ w tym przypadku koszty transportu stanowią główny składnik kosztów'produkcji, a więc można uznać, że autor przyjął jako podstawę swych rozważań sytuację przedstawioną na rysunku 6a.

A. Weber pierwszy wprowadził i sformułował pojęcie czynnika lokalizacji jako „jedną z wyraźnie zarysowujących się korzyści, która przejawia się w działalności gospodarczej wówczas, gdy działalność ta jest prowadzona w określonym punkcie lub obszarze. Przez korzyści należy rozumieć oszczędności w kosztach produkcji. Ich osiąganie łączy się z tym, że produkcja określonego wyrobu w danym punkcie lub obszarze odbywa się przy mniejszym nakładzie kosztów niż w każdym innym punkcie lub obszarze”.

Autor wyróżnił trzy czynniki wyznaczające umiejscowienie zakładów przemysłowych. Są to: czynnik transportu, czynnik pracy (korzyści związane z siłą roboczą) i czynnik aglomeracji (korzyści aglomeracji, wynikające ze skupienia producentów i konsumentów na pewnym obszarze).

Pierwszy z nich ma podstawowe znaczenie, podczas gdy dwa pozostałe wpływają na modyfikacje lokalizacji wybranej ze względu na koszty transportu. W myśl przyjętych założeń optymalną lokalizację wyznaczy najniższa wartość sumy iloczynów wagi i odległości transportu wszystkich surowców i półfabrykatów do zakładu oraz finalnego wyrobu do miejsca zbytu. Według A.

Webera punktem w przestrzeni zapewniającym najbardziej korzystną lokalizację jest więc punkt minimalnych kosztów transportu.

Weber wprowadził zróżnicowaną klasyfikację surowców:

•    surowce wszechobecne, czyli dobra wolne dostępne powszechnie, niewyczerpywalne (np. woda), a zatem nie mające żadnego wpływu na wybór miejsca produkcji¹²,

•    surowce zlokalizowane, czyli osiągalne wyłącznie w wyjątkowych miejscach,

•    surowce czyste, których waga w całości wchodzi do produktu końcowego, jak np. włókno w tkaninie,

•    surowce brutto (tracące na wadze), które w toku procesu produkcj i tracą całą swoją wagę lub jej część przez spalanie lub eliminowanie odpadów, jak np. ruda żelaza przy wytapianiu stali.

Weber zwrócił uwagę, że w różnych gałęziach przemysłu stosunek wagi produktu (Wp) do wagi wszystkich zużytych surowców (Ws) jest różny. Zgodnie /r swą teorią wydzielił te gałęzie przemysłu, w których w procesie produkcji występuje znaczny ubytek wagi (Wp<Ws) i te, w których waga produktu Imulnego jest zbliżona lub większa niż waga surowców (Wp>Ws). Zgodnie z tą teorią pierwszy rodzaj zakładów lokalizuje się blisko zasobów surowcowych -wykazuje orientację surowcową. Oznacza to, że z ekonomicznego punktu widzenia celowe jest zlokalizowanie danego obiektu lub zespołu obiektów produkcyjnych w miejscu lub w pobliżu bazy surowcowej, w celu ■•minimalizowania kosztów przewozu surowców. W procesie przetwarzania •mrowieć traci dużą część swojej wagi (lub jednostkowy kosz? przewozu surowca p .t wyższy od kosztu wyrobu gotowego). Przykładem może być przemysł cukrowniczy lub hutniczy.

¹¹ Dobra tego typu noszą również nazwę ubikwitetu. Współcześnie praktycznie coraz częściej darze się, że dobra uznawane przez Webera za wolne są ograniczone bądź niedostępne. Powietrze, woda czy przestrzeń stanowią niedostatek lub si| poważnie zanieczyszczone