stronyR 53

w Mni/ii Śródziemnym. Przy tym dl.i większości organizmów morskich zabójcze są nawet niewielkie odchylenia stopnia zasolenia.

W wodach Morza Bałtyckiego żyj;} małże: sercówka, rogowiec bałtycki, małgiew piaskołaz, omułek. Z ryb występują: śledzie, szproty, dorsze, lo sosie, piastugi (stornia, gładzica, zimnica i skarp), jak również gatunki słodkowodne: płotki, leszcze i okonie. Ssaki reprezentowane są przez nie liczne foki, obserwuje się również pojedyncze morświny. Z jamochłonów najbardziej typowa jest chełbia, a spośród skorupiaków: podwój, kieł/ i garnęła. Najważniejszym składnikiem planktonu są widłonogi.

Roślinność wód Bałtyku jest również uboga. Reprezentują ją: zieleni ce (gałęzatka, taśma), brunatnice (morszczyn), krasnorosty (widlik) i r<> śliny kwiatowe (trawa Zostera).

Podsumowanie

1.    Morze Bałtyckie położone jest w północnej części Europy i dzieli się na: Basen Południowy (Bornholmski), Basen Środkowy (Gotlandzki) Basen Północny (Botnicki).

2.    Na Bałtyku występują niezbyt wysokie i długie fale. Pływy są minimalne

3.    Zasolenie Morza Bałtyckiego wynosi przeciętnie 0,7%. Najwyższe jest w cieśninach duńskich, najniższe w Zatoce Botnickiej.

4.    Cechy charakterystyczne świata ożywionego w Bałtyku to niewielka liczba gatunków i mniejsze rozmiary osobnicze. Powodem jest słonawe środowi sko morza, które nie dostarcza odpowiedniej ilości substancji odżywczych

Pytania i polecenia kontrolne

1.    Na jakie części dzielimy basen Morza Bałtyckiego?

2.    Wyjaśnij, dlaczego żegluga po Bałtyku jest stosunkowo trudna.

3.    Omów przyczyny niskiego zasolenia Zatoki Botnickiej.

4.    Dlaczego w Bałtyku jest niewiele gatunków zwierząt i roślin?

5.    Wymień najbardziej typowe gatunki małży i ryb bałtyckich.

Ćwiczenia

1.    Korzystając z atlasu, wymień największe wyspy Morza Bałtyckiego i podaj ich przynależność państwową.

2.    Wypisz z atlasu największe rzeki tworzące zlewisko Morza Bałtyckiego

3.    Na podstawie mapy w atlasie wykonaj profil batymetryczny Bałtyku na linii Nekso (Bornholm) - Łeba.

4.    Napisz esej na temat: „Potrzeba współpracy międzynarodowej w celu zachowania środowiska przyrodniczego Morza Bałtyckiego”.

v Na podstawie dostępnych źródeł, szczególnie Internetu, napisz ese| u.i lemat stopnia zanieczyszczenia wod Bałtyku

/ Gleby

/ /.ik.im.irków pamięci

I ( o to jcsl gleba?

Wymień typy gleb.

¹ . \ m siy różnią gleby strefowe od astrefowych?

¹ i lun gleby są charakterystyczne dla strefy umiarkowanej? i • "l;i| iiii/wy gleb uznawanych za najlepsze.

czynniki warun kujące powsla wanie gleby

1’ow.lanie gleby jest związane z wieloma czynnikami natury przyrodni' /i | i pozaprzyrodniczej. Typ gleby zależy od klimatu, podłoża skalne-

•    "i.i/ pokrywy roślinnej. Roślinność porastająca gleby wpływa na jej M ul i budowy, ale gleba również kształtuje roślinność. Mamy tutaj do

\ nu uia z klasycznym sprzężeniem zwrotnym.

Uloby Polski

< drby Polski (ryc. 7.1, str. 54) tworzyły się w warunkach klimatu umiar-I • -w aucgo, na podłożu sypkich i zwięzłych skał osadowych. Oto charakte-n i vka gleb najczęściej występujących w naszym kraju:

cechy i wysli; powanie gleb brunatnoziem nych

ł.lohy brunatnoziemne ukształtowały się na podłożu skał okrucho-li /uwierających duży udział frakcji ilastej. Niektóre powstały na iimoiacl) akumulacji lodowcowej (glinach i piaskach gliniastych), inne im pylastych utworach akumulacji rzecznej, jeszcze inne, charaktery-i \ ■ nr dla południowej Polski, na utworach lessopodobnych. Roślinno-

•    i.i kima miała wpływ na powstanie gleb brunatnoziemnych, były lasy li > i r.it', najczęściej o charakterze grądów. Gleby brunatnoziemne zaj-«nii|.i '»1% powierzchni kraju. Brunatnoziemy dzielą się na dwa podstawowe typy:

luunalne właściwe,

Im unalne kwaśne.

cechy i wyślę powanie gleb bielicowycli

Gleby biclicowe powstały na podłożu piaszczystym, najczęściej poro-iin. i vm przez bory (lasy iglaste). Należą do gleb mało urodzajnych. Gle-i. Im. licowe, które zajmują około 25% powierzchni kraju, dzieli się na li/y typy:

ul/awe, powstałe na zażelazionych piaskach, przez co zyskały charak-Iriystyczną barwę;

biclicowe, które wykształciły się na ubogich piaskach i mają charakte-i ,i yi zny poziom wymycia, nadający im jasną barwę; bielice, które są skrajnym przykładem procesu bielicowienia, dopro-nl/onego do postaci, w której brakuje poziomu próchnicznego. b pcni pośrednim między glebami bi unatnymi a bielicowymi są gleby | iii iwc.