strony54 55

W drugim przypadku zakład lokalizuje się w pobliżu rynku zbytu -wykazuje orientację rynkową. Lokalizacja oparta na takiej orientacji oznacza, że z ekonomicznego punktu widzenia celowe jest zlokalizowania danego obiektu lub zespołu obiektów produkcyjnych w miejscu lub w pobliżu rynku zbytu w celu zminimalizowania kosztów przewozu wyrobów gotowych. Orientację rynkową powoduje wzrost wagi produktu gotowego w stosunku do wagi surowca (lub wyższy koszt przewozu produktu gotowego w porównaniu z kosztem przewozu surowca). Przykładem może być przemysł piekarniczy.

Wyjątkowo zdarza się lokalizacja w miejscach pośrednich (rys. 9), Punkty pośrednie są dogodne do lokalizacji przemysłu, gdy sąmiejscami przeładunku lub węzłami transportowymi, a zakład przetwórczy jest zaopatrywany z wielu źródeł surowcowych i zbywa swą produkcję na wielu rynkach. Jeżeli zatem z ekonomicznego punktu widzenia obojętne jest zlokalizowanie danego obiektu lub zespołu obiektów w pobliżu bazy surowcowej czy rynku zbytu, ponieważ odległość od bazy surowcowej i od rynku zbytu ma minimalny wpływ na wielkość kosztów' transport, mówimy wówczas o obojętnej orientacji lokalizacyjnej¹³.

Istnieje kilka metod znajdowania punktu minimalnych kosztów transportu. Jedną z nich jest technika izodapan. Według A. Webera izodapany^M są liniami jednakowych całkowitych kosztów transportu na jednostkę produkcji, tzn. liniami łączącymi punkty, dla których koszt określonych kombinacji przewozów ładunku jest równy. Na koszty transportu składają się koszty zaopatrzenia, czyli dowozu surowców i półfabrykatów do fabryki, oraz koszty dystrybucji gotowego produktu z fabryki do miejsc sprzedaży.

¹³    W przypadku lokalizacji wydobycia minerałów stopień zorientowania ku rynkom zbytu lub ku złożom jest funkcją ceny rynkowej tych minerałów. Uzasadnieniem tej hipotezy jest fakt, że im wyższa cena rynkowa, tym mniejsze znaczenie mają koszty transportu w kształtowaniu się całkowitych kosztów produkcji. Sytuacja ta nie odpowiada w całości rzeczywistości, ponieważ stopień orientacji rynkowej w zakresie lokalizacji produkcji mineralnej zależy również od wielu innych czynników |por. McCarty, Lindberg 1969, s. 2X1-284|.

¹⁴    Metodę wykreślaniu izodapan przedstawiono w pracy A. I.iisclui [19611.

Rys. 9. Krzywe kosztów zaopatrzenia, kosztów dystrybucji i całkowitych kosztów transportu na jednostkę produktu przy' umieszczeniu produkcji na trasie przebiegającej od źródła surowców do rynku przez punkt przeładunkowy Źródło: E. M. I-Ioover 1962, s. 59

Punkt minimalnych kosztów transportu wyznacza izodapana o najniższej liczbie porządkowej. Otacza ona najbardziej korzystne miejsce lokalizacji produkcji zapewniające minimalne koszty transportu.

Oprócz znaczenia kosztów transportu Weber zwrócił uwagę na koszty pracy. Koszty te mogą modyfikować optymalne miejsce lokalizacji wyznaczone przez czynniki transportu (P_D).

Koszty pracy mogą się obniżać wraz z odległością od punktu minimalnych kosztów transportu. Linia łącząca punkty, w których wzrost kosztów transportu jest równy spadkowi kosztów pracy, nazywa się izodapaną krytyczną (rys. 10). Icst to krzywa obojętności (indyferencji). Koszty lokalizacji w każdym z punktów położonych na tej linii są równe kosztom w punkcie początkowego minimum P₀.

Drugim, obok kosztów pracy, czynnikiem dewiacyjnym oddalającym lokalizację przedsiębiorstwa od punktu minimalnych kosztów transportu są korzyści aglomeracji. Korzyści te mogą pokrywać z nawiązką wzrost kosztów transportu oraz kosztów pracy i przyciągać przemysł do miejsc o kosztach transportu i kosztach pracy wyższych niż w punkcie początkowego optimum P„,