str 148 149 (2)

gie życie, bo kce krótkie, a dobre. Pan Bóg ji sie nie sprociwił, a wzion i dał to długie życie chłopu. I chłop do dziśka to świńskie życie dożywa, co go Świnia nie kciała; ino choć kie na starość, kie robić nie może — a bieda go bije to tyj świni zawidzi, co krótse życie ma, ba nie takie twarde jak jego.”

(Zob. Sabałowe bajki, 1969, s. 59.)

KTO PIERWSZY U NAS?

t. Autorem słynnego powiedzenia „Polacy nie gęsi, iż swój język mają” jest Mikołaj Rej (Zwierzyniec, 1562).

2. Wzmiankę o topieniu Marzanny, wiosennym zwyczaju ludowym, który symbolizował odejście zimy, podał Marcin Bielski w Kronice wszystkiego świata (1551).

3.    O królu Kraku, bajecznym władcy polskim, i jego córce, królewnie Wandzie, po raz pierwszy dowiedzieliśmy się z Kroniki polskiej mistrza Wincentego, zwanego Kadłubkiem, żyjącego w latach 1160—1223.

4.    Pierwsze wydrukowane w języku polskim przysłowia zawdzięczamy Biernatowi z Lublina. Znajdują się one w Żywocie Ezopa Fryga. Ów również pierwszy polski przekład Ezopa, wydany w 1522 r., Biernat opatrzył przysłowiami („przypowieściami”). Część z nich jest tłumaczeniem z łaciny, część robi wrażenie tworów własnej wyobraźni. Wspomnianą księgą Biernat zasłużył sobie na tytuł pioniera polskiej paremiografii.

5.    Dokładny opis programu badań ludoznawczych skreślił Hugo Kołłątaj w liście pisanym z więzienia w Ołomuńcu do krakowskiego księgarza Karola Maya. List ten napisany w 1802 r., a wydrukowany w 1810 na łamach „Pamiętnika Warszawskiego”, przewidywał zbadanie „wszystkich ludów tego kraju” i był dokładnie przemyślanym programem nauki o folklorze.

6.    Joachim Lelewel, późniejszy znakomity historyk polski, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, już jako 15-letni chłopiec w 1801 r. zapisał na Podlasiu 125 piosenek ludowych. Zbiorek ten wydrukowany został dopiero w 1898 r. przez S. Korotyńskiego w jego artykule Piętnastoletni J. Lelewel jako pierwszy zbieracz piosenek ludu w r. 1801. W: Księga pamiątkowa na u-czczenie setnej rocznicy urodzin Adama Mickiewicza. (1898). Istniały wprawdzie już w XVII i XVIII w. zbiorki pieśni ludowych o charakterze na poły utylitarnym (omówił je i zaprezentował Cz. Hernas w tomikach pt. W kalinowym lesie, 1965), ale zbiorek Lelewela gromadzony był świadomie, jako dokument kultury ludowej.

7.    Wojciech Bogusławski, aktor, dramatopisarz, dyrektor teatru, nazwany ojcem teatru polskiego napisał komediooperę pt. Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale z muzyką Stefaniego. Opera ta wystawiona w 1794 r. po raz pierwszy wprowadziła na scenę lud jako głównego bohatera.

8.    Wacław z Oleska, właściwe nazwisko Wacław Michał Zaleski, pisarz, zbieracz i badacz pieśni ludowych, wydal w 1833 r. gruby tom pt. Pieśni polskie i ruskie ludu galicyjskiego.

9.    Helena Kapełuś opracowała i poprzedziła obszernym wstępem historycznym tom pt. Bajka ludowa w dawnej Polsce. Tom ten wydany w 1968 r. zapoczątkował kontynuowaną przez Państwowy Instytut Wydawniczy serię „Polskiej bajki ludowej”.

10. Bogu świeczkę, a diabłu ogarek — powiedzenie to tradycja przypisuje przesądnemu ponoć i zawsze ostrożnemu królowi Władysławowi Jagielle. Przysłowie to wydrukowane w zbiorze Salomona Rysińskiego, opatrzone tam zostało notką: „Tagello K.”

MĄDREJ GŁOWIE DOŚĆ DWIE SŁOWIE

1. „Śląsk” Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca — jeśli chodzi o zasięg repertuarowy, ma w swoim programie pieśni ze wszystkich regionów Polski, ze szczególnym oczywiście uwzględnieniem ziemi rodzinnej — Śląska. Zasięg geograficzny krajów, w których

149