symbol034

owalne. Na stanowisku w Śremie wystąpiły, jako jedyny tego typu przypadek, złote bransolety spiralne. Wyjątkowo pojawiają się tatże naczynia ceramiczne, pojedynczo (Kalisz) oraz wespół z ozdobami brązowymi (Pasieka - złożone obok bransolet i naramienników) .

Środowiskami zalegania depozytów były głównie torfy, bagna a także jezioro (Gopło). Trzykrotnie odkryto je w rzekach (Kalisz - Prosną; Radzim, Pogorzelica - Warta), przy czym dwukrotnie zespoły broni i narzędzi (Radzim, Pogorzelica).

Rozpatrując materiał źródłowy z III 0E3, uwzględnić należy specyfikę początków tego okresu w Wielkopolsce. Na północ od środkowej Warty i zachód od dolnej Noteci, trwały w tym czasie jeszcze tradycje późnoprzedłużyckie (Gedl 1975, 98, mapa 6).

Z obssaru tak określonego, pochodzą m.in. znaleziska wodne grotów, mieczy oraz sztyletów brązowych (Radzim, Rzeszynek, Gopło, Pogorzelica). Są one zaliczane do przełomu II/III 0E3, gdyż zawierają typy wyrobów charakterystycznych już dla kręgu łużyckiego (np. miecze z Radzimia i Pogorzelicy - ibidem, 53).

W północnej części grupy wschodniej k. łużyckiej, a więc pomiędzy środkową Wisłą a górną Wartą (Gedl 1989, 608, mapa 29), dominują wśród znalezisk wodnych ozdoby, a szczególnie naramienniki z tarczami spiralnymi z czworograniastego drutu. Porównanie udziału naramienników tego typu w zespołach pomiędzy środkową Wisłą a górną Wartą (Borówek, Czeszewko, Kaliska, Łuszczewo, Na-górki, Pasieka, Złotów) ze skarbami III OEB, zestawionymi przez J. Kostitewskiego (Kostrzewski 1964, 125, mapa 4), znacząco uzupełnia powyższe uwagi. Okazuje się bowiem, iż wystąpiły one w 85 % zespołów "wodnych", zaś w 45 % skarbów ukrytych w innych warunkach terenowych (głównie zakopywanych). Na tym samym więc obszarze, blisko dwukrotnie częściej owe przedmioty zatapiano niż zakopywano v ziemi. Sugestie w tym kierunku wysuwał już M. Gedl, jednakże w odniesieniu do II OEB, oraz "niektórych par naramienników z mokradeł lub torfowisk" (Gedl 1975, 41).

Stosunkowo rzadko, w porównaniu z minionym okresem, spotykamy siekiery brązowe. Zespoły takie pochodzą z Łuszczewa, Radzimia i Złakowa, przy czym trzykrotnie współwystąpiły w nich okazy broni a jedynie raz ozdoby brązowe (Łuszczewo).

Tabela 6. Znaleziska wodne z III OEB

Położenie

o-iorzaC

rH

X

ei(ezj

co rH

X

X

X

gao^

CN rH

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

auzojureaeo btuAzobn

rH rH

rH

CO

Ozdoby

-osrreaą

O rH

rH

rH

CM

CN

T* — TUU3TUI -saeu

CN

CN

CN

rH

CN

rH

Narzędzia

Aj -0T2(3TS

CO

rH

CN

eq.njp

rH

CM

IX -japf3TS

V0

rH

rH

rH

CM

in

Broń

AgOjB

in

rH

CM

rH

Ag -aiAgzs

rH

rH

0ZOSTU1

ro

rH

CO

in

Miejscowość

CN

Bogusławice

Borówek

Cieszewko

Gopło ;

Jarantów

Kaliska

Kalisz

Koło

Kupnin

Łuszczewo

Nagórki

Miłosław i

<D •H W cd CU

Pogorzelica

Psary

Radzim j

Rzeszynek

Lp. —

t—i

rH

CM

CO

m

vD

co

o\

O 1—I

rH r—1

CM rH

ro rH

1—!

1n rH

V0 rH

rH