str119

G Bii;XlCMxz-Gfabowtk4i. Z. Milnlski. Hydrologia ogólno. Warwa w a 2tK)5 ISBN 83-01-1 45?9-X. X/ by \VN PWN 2005

lotatnik ” to C:\Document.r" fWoIr^l str!18~Paint " f ItelixiLibrary^’ Ę Hydrologiaog...

Obszarem gromadzenia się tego śniegu jest obszar firnowy (rys. 105). Tu śnieg ulega przeobrażeniu w lód lodowcowy. Drobne kryształki śniegu, wskutek osiadania i nad-tapiania, zbijają się w grudki o średnicy do kilku milimetrów, zwane firnem. Ziarna firnu, z udziałem wody roztopowej, często zamarzającej, oraz pod wpływem ciśnienia nowych mas spadłego śniegu, łączą się i tworzą kryształy najpierw białego lodu firnowego, a następnie niebieskiego lodu lodowcowego. Wraz z zagęszczaniem się śniegu podczas metamorfozy coraz silniej jest wypierane zawarte w nim powietrze. Pojemność próżni w śniegu (porowatość) zmniejsza się coraz bardziej, aż ostatecznie staje się on dla powietrza nieprzepuszczalny; świeży śnieg osiąga maksymalną gęstość przy porowatości ok. 30-40%, śnieg stary po letnim okresie topnienia, czyli firn wykazuje porowatość już ok. 26%. gdy natomiast warstwa firnu staje się lodem lodowcowym, nie przepuszcza już powietrza w ogóle, czego dowodzą zamknięte w tym lodzie pęcherzyki powietrza. Stwarzają one możliwość ustalenia wieku bezwzględnego lodu lodowcowego metodą radiowęgla aż do ok. 40 (MX) lat (Marcinek, 1991).

Z warstwy śniegu miąższości 15 m powstaje warstewka lodu lodowcowego grubości zaledwie 1 mm. Czas przeobrażenia śniegu w lód lodowcowy jest różny i jest związany z przebiegiem metamorfozy, np. na przeobrażenie śniegu w lód lodowcowy w północno-zachodniej Grenlandii potrzeba ponad 100 lat, podczas gdy śnieg w lodowcu Steward (Góry Św. Eliasza, Alaska) staje się lodem lodowcowym już w ciągu 3-5 lal (Marcinek, 1991).

Lód lodowcowy zawiera zatem stałą fazę wody, pęcherzyki gazowe, a także materiał mineralny i substancje organiczne.

Pod ciśnieniem stale narastających mas śnieżno-fii nowych spągowa część lodu lodowcowego jest wyciskana i spływa w obszar położony poniżej granicy wiecznego śniegu (rys. 105). W zależności od ukształtowania podłoża wyciskana masa lodowa albo rozpływa się we wszystkich kierunkach (lodowce kontynentalne, czapy lodowe - rys. 106),

Rys. 106. Schemat przekroju przez lądolód grenlandzki; 1 - podłoże skalne, 2 - lądolód, 3 - kierunki ruchu masy lodu

albo spływa jęzorami w doliny (lodowce górskie - rys. 105). Ruch lodowca ma charakter warstwowy: masa lodowca posuwa się najszybciej w części środkowej, z powodu siły tarcia o podłoże prędkość ruchu lodowca zmniejsza się wraz z głębokością i wraz ze zbliżaniem się ku zboczom doliny (rys. 107); jest totzw. ruch płynny (prądowy) (Marcinek, 1991). Lód lodowcowy może poruszać się także ruchem bryłowym; wówczas jęzor lodowy przemieszcza się w dół doliny w postaci zwartej bryły, a więc w przybliżeniu z równą prędkością w całym przekroju poprzecznym. Ten rodzaj ruchu występuje zwykle w lodowcach z obfitym zasilaniem (Marcinek, 1991). Prędkości posuwania się lodowców wahają się w szerokich granicach od kilku centymetrów do kilkunastu i więcej metrów na dobę

119

□

i

Cl

C

7T

C

CO

co

co

o

©

©

&

m

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader