wmp0008

Pierwszym wy i a cm tego typu była „encyklopedia” oznaczająca wydawnictwo ailab< tycznego zbioru wiadomości ze wszystkich lub określonej dziedziny wiedzy (gr. encykłios - tworzący krąg, całkowity i paitłela - wykształć iic). Dziś czasami wychowanie przez pracy nazywa sięcrgopedią (gr. er. on praca). Nu szczęście zdaje się, że zaginął wyraz hypnopedia, który i: Lal oznaczać naukę we śnie, przez sen (gr. hypńos - sen). Jak widzimy na podstawie przeglądu terminologii, związanej z pedagogiką, (iiy.c miotci-n jęj badania, w nowoczesnym ujęciu, są wszelkie zjawisku v ycłio\vawxzę._zacUo(j/ą«j w ciągu całożyciowcgo rozwoju człowieka i. raz różnorodne czynności opracowane tcorctycz-nię, tworzące widok eruokową pomoc wychowawczą dla doskonałego i pełnego, wszechstronnego rozwoju iud/.i.

i. Określenie ekarakteru naukowego pedagogiki

Złożony przedmiot pedagogiki powoduje Iruclnaści w określeniu jej naukowego charakteru. Dotychczasowe stwierdzenie, że pedagogika joal nauką o wychowaniu, niewiele mówi, ponieważ calu sprawa zależy od zrozumienia podstawowego dla danej nauki pojęcia ..wychowanie”. Zgodnie z poslulai.ni współczesnej metodologii nauk szczegółowych nie będziemy zaczynali <kI przyjęcia z góry jakiejś dowolnej definicji wychowania. Raczej jako uogólniające całokształt przedmiotu badań pojęcie w jwdagogjcc wypadnie wychowanie omawiać znacznie później, po poznaniu samegr warsztatu naukowego pedagogiki, aby móc głębiej zrozumieć pojęcie wytworzone przez doświadczenie praktyczne i naukę pedagogiczną. Dla.ego tez zaczniemy od próby scharakteryzowania rodzaju nauki, jaki • w om pedagogika, podobnie jak dla sklasyftkowa-uia warsztatu, trzeba ogólnie najpierw wiedzieć, co on produkuje i z jakiego materia.u.

Jednakże i w lej rnawic istnieje rozbieżność zdań wśród naukowców. Spór rozpoczął sooolog francuski l-milo Durkheim (zm. 1917), który pierwszy stwierdzi!, że każde społeczcńslwo ma własny system wychowawczy, złożony ze zwyczajów i praktyk, obowiązujących przy postępowaniu rodziców? dziećmi. Stąd Durkheim stwarza nową naukę o wychowaniu, opisującą socjologicznie narodowe systemy wychowawcze. Podobieństwa zaś ideałów, wychowania, podchodzących z tradycji kultury chrześcijański,., miała badać stara pedagogika jako nauka norma-lywna, dostarczająca systemom narodowym naczelnych idei j ogólnych pojęć do kierowania wychowaniem"*. Pizeciwstawiując się temu ujęciu pedagogiki jako teorii normatywnej, jiedagolog polski Józef Mirski określał pedagogikę jako „naukowy system wychowania umiejętnego”²⁹, czyli widział w niej naukę wyłącznic praktyczna o zawodowym wychowawstwie w szkole czy przedszkolu, wykluczając tyto z przedmiotu pedagogiki wychowanie „nieumiejętne" w domu lub w społeczeństwie. Dlatego leż teoretycy wychowania hitlerowskiego, którym zależało na przekreśleniu wartości tradycyjnego wychowania zawodowego w szkole czy uniwersytecie, rozszerzali przedmiot pedagogiki na pnrfukt wzajemnego wpływu jednych ludzi na drugich oraz na wpływ rasy kształtujących ducha narodowego społeczeństwa, przez co pedagogika stawała się filozofią wychowania'⁹. Podobnie rzeczujmował prof. Sergiusz Hessen, Rosjanin pracujący w Polsce, określając pedagogikę jako stosowaną filozofię®*.

Przytoczone określenia pedagogiki jako nauki notmatywnej czy opisowej, praktycznej lub filozoficznej są zawsze cząstkowe i jednostronne, jednakże nic wykluczają się wzajemnie. Przeciwnie dążą do syntezy, ponieważ, jak widzieliśmy, współczesne wychowanie znacznie rozszerzyło swój zakres, tak że w przedmiocie badań pedagogiki znalazły się wszelkie zjawiska, związane z rozwojem człowieka i z pomocą wychowawczą w tej dziedzinie. Stąd jredagogika naukowo interesuje się wszystkimi rodzajami wychowania, lak naturalnego, jak u zwierząt (zoopedagogika), jak tradycyjnego w rodzinie lub w społeczeństwie oraz wychowania zawodowo umiejętnego. Współcz«nięjujmuje_się te trzy rodzaje wychowania jakowi"~wychowanie naturalne, czyli uczestniczą^" cc w życiu rodzinnym, społecznym, w zbiorowej pracy lub w sytuacji* kulturowej wolnego czasu, np. czytanie książki lub oglądanie filmu; T - wychowanie celowo zamierzone, czyli przygotowujące dziecko, ""młodzieńca do przyszłego zawodu, stanu, pracy czy walki, np. wy_:_ chowanie rycerskie, lei minowanie w rzemiośle, nowicjat w zakonie lub wychowanie grupowe płci inne dla chłopców, inne dla dziewcząt oraz

^ł* E. D u r k h c i ni, Kducahon ti Sotiofoy.ir, Pai is ] 922: Ł Kukulski. G!i mvi. momenty myśli i baduń iKtiktgOgieznych. 14ihi« 1923 S. 26.

^1V .1. Mirski (wtaśr. ) K r e I / J. Wychowani* i i*yrkomi»va, dz. cyt., s. M -H2.

E. K r i c c k. PHifoxopkmtler foJtrh\tn%. Jena I93U; Tenże. EtzkkHnRiphiliuopttic, MuiH-tu-.il 193U; Tenże. Wythmrmir uuwdtrxopoiit\vw (li. z. nicm.), Lwów I9.tfi.

^J' S. I I es 8 c n. Potisfenry petLtf-t>y,d,i (it. z rw). W.ns/awa 1935 s. 25 ?ż.