wstęp do teorii polityki img 132

141

wmętrznątrcściątego atrybutu podmiotowego¹'¹. Jest ona bowiem praktyczno-poli-tyc2nym wyrazem tej suwerenności, a więc zdolnością do permanentnego i efektywnego kojarzenia, realizacji i obrony w działaniach państwa tych interesów', które są rzeczywiście ważne w ocenie klasy politycznej, dla całego narodu¹⁵ (określa się je najczęściej jako żywotne interesy narodowe, narodowe interesy państwowe¹⁶).

W świetle powyższego racja stanu może być traktowana jako imperatyw istnienia państwa oraz konieczności zachowywania i utrwalania zdolności do prowadzenia suwerennej polityki wewnętrznej i zagranicznej. Racja stanu jest dynamicznym wyrazem suwerenności państwa w tym sensie, że oznacza formułowane przez jego najwyższe władze uzasadnienia oraz podejmowane praktycznie decyzje i działania, za pomocą których określają swój stosunek wobec ważnych dla państwa wewnętrznych i zewnętrznych uwarunkowań, zwłaszcza zagrożeń jego istnienia i rozwoju. Oznacza to, że każde zjawisko, wydarzenie, sytuacja, którym gremia kierownicze państwa nadają znaczenie doniosłego interesu państwa (żywotnych interesów narodowych) i w stosunku do których państwo nta zamiar (musi) się określić -angażując w tym celu priorytetowe instrumenty swojej działalności staje się elementem racji stanu. Przesłanki aktywizacji polityki zagranicznej w kategoriach racj i stanu mogą więc wyni kać zarówno z rozwoj u stosunków wewnątrzpaństwowych, jak i ze zmian w zewnętrznym środowisku państwa.

3. Racja stanu jako wyraz dyDamiki treści polityki zagranicznej państwa

Przedstaw ione powyżej znaczenie racji stanu prowadzj do przekonania, iżw^r procesie polityki zagranicznej państwa tylko niektóre jej treści mogą być objęte tąkategorią, Racja stanu nie jest normą ani zjawiskiem, które ma w niej swój stały i niepodważalny status. Nie jest np. elementem pragmatyki politycznej w sferze zewnętrznej działalności państwa, tj. stałym, formalnie usankcjonowanym wyznacznikiem lej polityki.

Z racją stanu mamy do czynienia jedynie w określonych okolicznościach. Są to zazwyczaj sytuacje wyjątkowe, w których zachodzi potrzeba podjęcia przez władzę państwowądzialań w celu ochrony podstawowych wartości leżących u podstaw istnienia i rozwoju państwa (jego interesów, narodowych, ogólnospołecznych, sojuszniczych i innych). Należałoby przy tym podkreślić konkretno-polityczny charakter kry Leri ów, za pomocą których identyfikuje się różne konieczności i zagrożc-

¹¹ Minister spraw' zagranicznych RP w latach 1940-tych Zygmunt Modzelewski pisał na len temat: „Polityka zagraniczna jest odbiciem tych samych interesów, jakie na danym etapie reprezentuje rząd niezależnie od tego, pod jakim hasłem jest prowadzona, natomiast zależnie od tego, jaki jest rząd, jaka jest treść, j aką rząd reprezentuje”, por. idem, Polityka zagraniczna Polski. Artykuły i przemówienia, Warszawa: PWN 1960, s. 54.

¹⁵    Szerzej zob. Stanisław Bieleń, „Polityka zagraniczna a racja stanu”, [w:] Kukułka, Zięba, (red.), op.cit., s. 182-184.

¹⁶    Treść tych interesów, mechanizmy powstawania, podziały^- i klasyfikacje wyjaśnia Józet Kukułka, Problemy teorii stosunków międzynarodowych, Warszawa: PWN 1978, s. 264—270.