wstęp do teorii polityki img 42

47

Ogólne typologie celów polityki zagranicznej państwa

Arnold Wolfers	Wolfram F. Hanrieder	Kalevi J. Holsti	Józef Kukułka
•    narodowa ekspansja •    narodowe zabezpieczenie •    narodowa abnegacja	*    ochrona *    zdobywanie *    odbudowa	•    podstawowe •    śrcdniofalowe •    długofalowe	•    egzystencjalne •    koegzystencjalne •    funkcjonalne

Generalnie w nauce światowej jest szeroko rozpowszechniony podział interesów państw według kryterium ich ważności i prymatu na interesy: podstawowe (żywotne, „ośrodkowe”, główne, najważniejsze itp.) i drugoplanowe (pomocnicze)¹⁰- Odpowiada temu podział celów- polityki zagranicznej państw na cele podstawowe i pomocnicze.

Jugosłowiański (Czarnogórzec pracujący na Uniwersytecie w Zagrzebiu) autor Radovan Vukadinović wyróżnia cele pierwotne i wtórne (pomocnicze, robocze)⁵¹. Pierwsze, wyrażają żywotne, najważniejsze interesy państwa, których zaniedbanie może nawet doprowadzić do jego unicestwienia. Drugie zaś, obejmują dużo szerszy zespól interesów mniej ważnych, które są zabezpieczane środkami politycznymi poprzez rokowania z zainteresowanymi państwami. Chociaż- zauważa ten badacz - historia stosunków międzynarodowych dostarcza licznych przykładów¹, że tzw. wtórne interesy polityki zagranicznej doprowadzająnawet państwa do wielkich konfliktów. Kiedy politycy zc względu na własne tradycyjne interesy ekonomiczne lub z powodu nazbyt emocjonalnego podejścia nieustępliwie obstąjąprzy swoim stanowisku, może to doprowadzić do przekształcenia się interesów drugorzędnych - w żywotne interesy państwa i podstawowe cele jego polityki zagranicznej. Często dochodzi do takich sytuacji konfliktowych, kiedy względy prestiżowe nie pozwalają państw<om pójść na ustępstwa. Dotyczy' to zwłaszcza wielkich mocarstw prowadzących politykę globalną⁵².

Państwo formułując podstawowe cele swojej polityki zagranicznej określa zarazem cele pomocnicze. W ten sposób tworzy się swoista hierarchia lub piramida celów, na szczycie której znajdująsię cele najważniejsze, a na dole - najbar-

^M Za takim podziałem opowiedzieli się cytowani wyżej Hans J. Morgenthau i Frederick Hartmann, a także: Norman J. Pode!ford, Gcorgc A. Lincoln, The Dynamics of International Połitics, New York: Macmillan 1967, s. 208; Tli. Robinson, National Internet, [w:] James N. Rosenau (red.), International Politics and Foreign Policy, New York: Free Press of Glencoei 969, s. 184-185. Por. Pozdniakow, op.cft., s. 45-49 (autor ten dzieli .wewnątrzpolityczne interesy państw” na główne i specyficzne).

” Vukadinović, Osnave teorije..., s. 121 122. Por. Joseph Franke). The Making of Foreign Foli An Analysis o/Decision-Making, London: Oxtbrd Uniwersity Pres 1963 (autor ten pisał o celach ąKwnych i pomocniczych średnio- i krótkofalowych). Podżial na cele pierwotne i wtórne odpowia-n szczegółowo rozwiniętej przez Karla Von Vorysa (op.cit., s. 51) teorii interesów-celów i intcrc-sew-środków, a także koncepcji Josepha Frankela (National Interest..., s. 31) interesów na szczeblu asptracyjnym i operacyjnym.

Vekadinović, Otmove teorije.., s. 122.