Zdjęcie1223 (2)

•Ural aft. by aamleaacaana u¹ nim Maty pokazywały raa/winlaj— kierunki minteresoweó teoretycznych autora ITUfpi do socjologii.

Niektóre a lamlaaacaonyrh tu tekstów zostały nieco attrtcons fas wszystkich wypadkach skróty zaznaczono aa pomoce wie/okropkaj. Skróty te objęły wyłącznie powtórwnM. nazbyt rozwlekła eszemplifikacjc, dygre •> ^or" u¹fpy. które straciły sens po wyjęciu z wiek azycft catoici. w jakicłi się pierwotnie znajdowały.

(...) Psychologicznie biorąc, świadomość stanowi nie tylko nowy rodzaj istnienia przedmiotów naturalnych, ale po prostu nowy szereg zjawisk, powstały ponad twistem przyrodniczym i rozwijający się równorzędnie z tym ostatnim, jako odrębny zakres doświadczenia, odrębne królestwo. W tym oderwaniu od świata przyrody świadomość przedstawia się jako przebieg wrażeń, wyobrażeń, chceń, uczuć, przebieg zupełnie osobny u każdej istoty świadomej i stanowiący u każdej to, co nazywamy „psychiką" lub „osobowością psychiczną". Wrażenia, wyobrażenia, uczucia, chcenia są „doznaniami" osobnika; inne są u każdego, chociaż odnoszą się do tego samego świata przedmiotowego. Kojarzą się one pomiędzy sobą, ale kojarzą się tylko w jednej i tej samej psychice; u każdej istoty świadomej stanowią pewną ciągłość, ale u różnych istot nie są niczym ze sobą połączone. Swoje własne wyobrażenia, uczucia, chcenia znam bezpośrednio; cudzych nie znam. Między istotami świadomymi brak bezpośredniego związku. O tym, co inni czują i wyobrażają sobie, wiem tylko pośrednio, za pomocą domysłu, tłumacząc sobie ich zachowanie się, ruchy, gesty, słowa, na wzór mojego własnego zachowania się; przypuszczam, że w ich świadomości zachodzi to samo, co w mojej, gdy się w podobny sposób, jak oni, zachowuję; wywołuję swój stan świadomości, odpowiadający tym ruchom, gestom, słowom, i przypisuję innej istocie stan podobny.

Wyobraźmy sobie teraz, że przy współżyciu takich osobników powstają zjawiska, które, nie będąc ma- ¹

180

1

Fragmenty artykułu pod tym tytułem zamieszczonego w Świat i Człowiek, wyd. nowe, z. DI, Warszawa 1012, ss. 296-302, 340-354.