Zdjęcie673

pstrego i uzyskany w ten sposób roztwór stosuje 7, analizy.

jon bizmutowy — Bi³⁺ zidentyfikować można ją pomocy reakcji kroplowych, mikrokrystalo-Jopowych i za pomocą chromatografii bibułowej.

I. REAKCJE KROPLOWE a) Reakcja kroplowa z Jodkiem polotowym — iCJ.

Na bibułę nanosi się kroplę roztworu soli bizmutowej, a następnie kroplę nasyconego roztworu KJ. V obecności jonu bizmutawego występuje czarna plama jodku bizmutawego •—*- BiJ_a.

Bi*t.+3J = BiJ_s

Pod wpływem nadmiaru jodku potasowego zabarwienie plamy przechodzi w pomarańczowe lub żółte na skutek utworzenia' się soli kompleksowej — jodobizmutanu potasowego K[BiJ₄]. Na środek plamy nanosi się następnie, kroplę roztworu chlorku cynawego — SnCl₂, pod wpływem którego rozpuszcza się jodobizmutan potasowy, na peryferiach zaś występuje wiśniowo-czerwonjr pierścień. Jeśli zwilżymy go roztworem aniliny, wówczas zabarwi się on jeszcze bardziej intensywnie na kolor wiśniowo-czer-wony. Najlepiej stosować następującą kolejność nanoszenia roztworów na bibułę:

1    — chlorek cyna wy — SnCl₂

2    — sól bizmutawa — badany roztwór

3    — jodek potaso\yy — KJ

4    — anilina

b) Reakcja z siarczkiem sodowym

Kroplę badanego roztworu nanosi się na bibułę, następnie na to samo miejsce nanosi się kroplę siarczku sodowego — Na₂S. W obecności, jonu bizmutawego — Bi³⁺ wytrąca się czarny osad Bi₂S₃, nierozpuszczalny w nadmiarze odczynnika:

2BI/NO3/3 + 3Na₂‘S = BiąSj, + 6NaNO_s

c) Reakcja kroplowa ż chlorkiem cezowym — Cs Cl

Chlorek cezowy tworzy z jodobizmutanem potasowym — K[BiJ*] intensywnie czerwoną plamę. Odczynnik przygotowuje się przez zmieszanie w stosunku 1:1 (objętościowo) nasyconych roztworów CsCl i KJ. Reakcję tę przeprowadza się w następujący sposób: na bibułę nanosi się kroplę odczynnika, następnie przy pomocy kapilary badamy roztwór na odczynnik dopóty, aż czerwona plama nie przejdzie w czarny pierścień otaczający białą centralną plamę. Na białą plamę nanosi się ponownie roztwór odczynnika i całość zwilża się rozcieńczonym roztworem tiosiarczanu sodowego, który powoduje odbarwienie bibuły na skutek wydzielenia się jodu. Po zniknięciu zabarwienia, wywołanego jodem, w środku występuje czerwona plama wskazująca na obecność jonu bizmutawego — Bi³⁺. Otrzymany w ten sposób produkt reakcji jest jodobizmutanem cezowym -Cs[BiJ«].

d) Reakcja kroplowa z tiomocznikom — SC(NHi)i.

Jon bizmutawy — Bi³⁺ najlepiej jest wykrywać przy pomocy tiomocznika SG/NHj/g. Do tego celu

stosuje się 1 proc. wodny roztwór tiomocznika, a jeszcze lepiej nasycony roztwór w ln HNO_a. Tiomocznik w obecności kwasu azotowego daje z jonem bizmutowym — Bis⁺ zespolony kation:

|hjN_v\ [i I V

W wyniku reakcji na bibule tworzy się żółta lub pomarańczowa plama. Reakcję tę wykonuje się następująco: na bibułę nanosi się krople odczynnika, następnie kroplę badanego roztworu i znów kroplę odczynnika. W reakcji tej nie przeszkadza żaden z kationów.

II. REAKCJE M1KROKRYSTALOSKOPOWE

a) Reakcja z chlorkiem rubldu — RbCl lub g chlorkiem cezu — CtCl.

Badany roztwór zakwasza się 2n HC1, a następnie dodaje kryształek stałego chlorku rubidu. Ze słabo zakwaszonych roztworów soli bizmutowych wypadają bezbarwne kryształy chlorobizmutanu rubidu — Rb^IBiCIaJ ' 2,5H₂0, widoczne na rysunku nr 1.

Czułość reakcji 0,13 gamma Bi³⁺. W reakcji tej, \f miejsce chlorku rubidu, można również zastosować chlorek cezu — CsCl. W obecności jonu bizmutawego wypadają bezbarwne kryształy uwodnionego chlorobizmutanu cezowego — Cs₂[BiCl$l ■ 2,5H₂0, o podobnej formie jak kryształy poprzednie, z tym

II. 6. Kryształy 3 KjSO^BitiSOJi.

Rys. Z, Brochwicz

[jednak, że są one nieco mniejsze. Reakcja ta jest bardziej charakterystyczna, jeżeli przeprowadzi się ;ą w obecności jodku potasowego. Do badanego roztworu na szkiełku przedmiotowym, zakwaszonego l?n HC1, dodaje się kryształek KJ, a następnie kryształek chlorku rubidu lub cezu. W obecności jonu bizmutawego —- Bi³⁺ tworzą się charakterystyczne kryształy jodobizmutanu rubidu lub cezu — Rb[Bi J₄J 'ub Cs[BiJ₄], o zabarwieniu czerwonym, przedstawione na rysunkach 3 i 4.

bj Reakcja ze szczawianem potasu — KiCtOi • HiO,

Do kropli roztworu soli bizmutawej dodaje się kroplę stężonego kwasu solnego i mały kryształek szczawianu potasowego. Następnie ogrzewa się i rozcieńcza roztwór 2—3 kroplami wody destylowanej. Po ostudzeniu roztworu wypadają bezbarwne kryształy szczawianu bizmutu KfBi/C₂0₄/_#l, przedstawione na rysunku 5.