Zdjęcie674

-jfrrefo i uzyskany w ten sposób roztwór stosuje

jtaBafcy-

jon Mzmutawy — Bi³⁺ zidentyfikować można jjW pomocy reakcji kroplowych, mikrokrystalo-£opowvch i za pomocą chromatografii bibułowej.

I. REAKCJE KROPLOWE «} Reakcja kroplowa z Jodkiem potasowym — kJ.

Na bibułę nanosi się kroplę roztworu soli bizmu-awej, a następnie kroplę nasyconego roztworu KJ. ff obecności jonu bizmutawego występuje czarna plama jodku bizmutawego — Bi J₃.

Bi³⁺ +3J = BiJj

Pod wpływem nadmiaru jodku potasowego zabarwienie plamy przechodzi w pomarańczowe lub żółte na skutek utworzenia się soli kompleksowej — jodobizmutanu potasowego K[BiJ₄]. Na środek plamy nanosi się następnie kroplę roztworu chlorku cynawego — SnCl₂, pod wpływem którego rozpuszcza się jodobizmutan potasowy, na peryferiach zaś występuje wiśniowo-czerwońy pierścień. Jeśli zwilżymy go roztworem aniliny, wówczas zabarwi się on jeszcze bardziej intensywnie na kolor wiśniowo-czer-wony. Najlepiej stosować następującą kolejność nanoszenia roztworów na bibułę:

1    — chlorek cynawy — SnCl2

2    — sól bizmutawa — badany roztwór

3    — jodek potasowy — KJ

4    —' anilina

b) Reakcja z siarczkiem sodowym

Kroplę badanego roztworu nanosi się na bibułę, następnie na to samo miejsce nanosi się kroplę siarczku sodowego — Na₂S. W obecności jonu bizmutawego — Bi³⁺ wytrąca się czarny osad Bi₃S₃, nierozpuszczalny w nadmiarze odczynnika:

2BI/NO,/₃ + 3Na₂S = Bi₂S₃ + 6NaNQ₃

c) Reakcja kroplowa z chlorkiem cerowym — C$Cl

Chlorek cezowy tworzy z jodobizmutanem potasowym — K[BiJ₄] intensywnie czerwoną plamę. Odczynnik przygotowuje się przez zmieszanie w stosunku 1:1 (objętościowo) nasyconych roztworów CsCl i KJ. Reakcję tę przeprowadza się w następujący sposób: na bibułę nanosi się kroplę odczynnika, następnie przy pomocy kapilary badamy roztwór na odczynnik dopóty, aż czerwona plama nie przejdzie w czarny pierścień otaczający białą centralną plamę. Na białą plamę nanosi się ponownie roztwór odczynnika i całość zwilża się rozcieńczonym roztworem tiosiarczanu sodowego, który powoduje odbarwienie bibuły na skutek wydzielenia się jodu. Po zniknię-ciu zabarwienia, wywołanego jodem, w środku występuje czerwona plama wskazująca na obecność jonu bizmutawego — Bi³⁺. Otrzymany w ten sposób produkt reakcji jest jodobizmutanem cezowym -Cs|BiJ<].

d) Reakcja kroplowa z tiomocznikom — SC(Nlh)i.

Jon bizmutawy — Bi³⁺ najlepiej jest wykrywać przy pomocy tiomocznika - SC/NHa/j. Do togo celu

stosuje się 1 proc. wodny roztwór tiomocznika, a jeszcze lepiej nasycony roztwór w ln HNO_t. Tiomocznik w obecności kwasu azotowego daje z jonem bizmutawym — Bl₃⁺ zespolony kation:

W wyniku reakcji na bibule tworzy się żółta lub pomarańczowa plama. Reakcję tę wykonuje się następująco: na bibułę nanosi się krople odczynnika, następnie kroplę badanego roztworu i znów kroplę odczynnika. W reakcji tej nie przeszkadza żaden z kationów.

II. REAKCJE MIKROKRYSTALOSKOPOWE ,

a) Reakcja z chlorkiem rubidu — RbCl lub z chlorkiem cezu — CsCl.

Badany roztwór zakwasza się 2n HC1, a następnie dodaje kryształek stałego chlorku rubidu. Ze słabo zakwaszonych roztworów soli bizmutawych wypadają bezbarwne kryształy chlorobizmutanu rubidu — Rb₂[BiCl₃] * 2,5H₃0, widoczne na rysunku nr 1.

Czułość reakcji 0,13 gamma Bi⁸⁺. W reakcji tej, miejsce chlorku rubidu, można również zastosować chlorek cezu — CsCl. W obecności jonu bizmutawego wypadają bezbarwne kryształy uwodnionego chlorobizmutanu cezowego — Cs₂[BiCl₃] • 2,5H₂0, o podobnej formie jak kryształy poprzednie, z tym

II. 6. Kryształy 3 K_lS0₄-Bi*(S0₄)_ł.

Rys. Z. Brochwicz

jednak, że są one nieco mniejsze. Reakcja ta jest bardziej charakterystyczna, jeżeli przeprowadzi się ■ą w obecności jodku potasowego. Do badanego roztworu na szkiełku przedmiotowym, zakwaszonego ?n HC1, dodaje się kryształek KJ, a następnie kryształek chlorku rubidu lub cezu. W obecności jonu bizmutawego — Bi³⁺ tworzą się charakterystyczne kryształy jodobizmutanu rubidu lub cezu — Rb[BiJ₄] ?ub Cs[BiJ|], o zabarwieniu czerwonym, przedstawione na rysunkach 3 i 4.

bj Reakcja te szczawianem potasu — KiCiO, * IhO.

Do kropli roztworu soli bizmutawej dodaje się kroplę stężonego kwasu solnego i mały kryształek szczawianu potasowego. Następnie ogrzewa się i rozcieńcza roztwór 2—3 kroplami wody destylowanej. Po ostudzeniu roztworu wypadają bezbarwne kryształy szczawianu bizmutu K(Bi/C₂<V₂], przedstawione na rysunku 5.

49