Zdjęcieb5

wari charakterystycznych dla zbiorowości społecznych. W odróżnieniu od obyczaju, zwyczaj nie jest zachowaniem bezwzględnie wymaganym. Jest on oczywisty dla danej społeczności, ale nierespektowanie go nie powoduje negatywnej reakcji otoczenia. Po prostu każdy może zachować się tak lub inaczej, jedno i drugie zachowanie się będzie w pełni tolerowane | Stąd też niektórzy etycy radzieccy (E.M. Pieńków, W. B. Bada jew) skłonni są traktować zwyczaje jako pewnego rodzaju normy społeczne, respektowane na zasadzie przyzwyczajenia (priwyczki)⁷. Dodać tu jeszcze należy, iż zwyczaje wiążą się z sytuacjami codziennymi lub nieistotnymi elementami uroczystości i cechuje je powszechność.

Mówiąc natomiast o obrzędach mamy na myśli zespoły określonych czynności, słów i gestów wykonywanych według trybu ustalonego przez tradycję, obyczaj lub prawo i stanowiące zarazem całościową zewnętrzną oprawę wszelkiego rodzaju ważnych wydarzeń, sytuacji i rocznic występujących tak w życiu publicznym, jak i prywatnym⁸. Powszechnie przyjmuje się, iż obrzędy wypełniają różnorodne funkcje. Stanowią one jeden z czynników kształtujących i umacniających więzi społeczne, dostarczają przeżyć o charakterze emccjonalno-psychologicznym i ludyczno-rekrea-eyjnym, a w pewnym sensie zaspokajają także estetyczne potrzeby wyobraźni ludzkiej, są przekaźnikiem określonych informacji społecznych oraz uświetniają ważne momenty w życiu jednostek i wspólnot społecznych.

Bardziej podniosłe i okazałe obrzędy określane są często mianem ceremonii’. Przy czym termin ten używany jest również w węższym zakresie jako oznaczenie porządku poszczególnych faz czynności wykonywanych w trakcie trwania obrzędu czy grupy obrzę-1-8

dów o charakterze nadzwyczajnym. Obrzędy takie nazywano uroczystościami. Podobne znaczenie ma termin rytuał oznaczający zwykle stronę zewnętrzną obrzędu *°. Niekiedy jednak używany jest on w szerszym zakresie jako „... jakaś działalność, która przejawia się w szczególnych zabiegach, niekiedy całkiem zinstytucjonalizowanych, zmierzających prawie zawsze do spełnienia funkcji (...), funkcja ta może mieć charakter sakralny, wojowniczy, polityczny, ale może mieć również charakter zabawowy, ludyczny, artystyczny, psychologiczny, technologiczny itp.”¹¹ W rozumieniu współczesnym te stosunkowo drobne rozróżnienia semantyczne uległy pewnej niwelacji i stąd powszechne utożsamianie takich pojęć, jak: uroczystość, obrzęd, rytuał czy ceremoniał.

Pojęcie święta oznacza dzień lub dni poświęcone uczczeniu ważnych i podniosłych wydarzeń dotyczących ludzkości, państwa, narodu, warstw i grup społecznych, rodziny i poszczególnych jednostek ludzkich oraz rocznic z nimi związanych^ts. Święta znajdują swoje uzasadnienie w tradycji, która oddziałując na bieg życia ludzkiego kształtuje określone stereotypy ich powielania. Obyczaj świętowania związany jest ze specyficznymi formami obrzędowymi. Każde święto związane jest z pewną grupą obrzędów, za pomocą których przekazywane są zawarte w nim treści.

Jak wskazywano powyżej, zjawiska kultury obyczajowej pojmowane są w kategoriach specyficznych symboli społeczno-kulturowych. Pod pojęciem symbolu rozumieć należy szczególny rodzaj znaku (przedmiot materialny lub czynność) stanowiący określony i swoisty zamiennik (desygnat) rzeczywistych wydarzeń, sytuacji i zjawisk, jak również pojęć abstrakcyjnych (a w szczególności wartościujących) o określonym ładunku emocjonalnym. Symbole charakteryzuje ścisły zwią-