Zdjęcied1

tego też zakopywane były pod progiem domu. Nastąp, s nie stały się elementem życzeniowym i wreszcie ule- ; gły przekształceniu w ludyczny symbol wiosennego ¹ święta. Posługiwano się nimi przy obrzędowej zabawie i toczenia jajek z górki, przy wykupywaniu się dziew- [ cząt od dyngusowego oblewania wodą itd. Należy przy- j puszczać, iż pierwotnie na pisankach znaczono jedynie I znaki o symbolice kultowej, które z czasem przemie- I niły się w różnorodne fantazyjne desenie.

Twórczość ludowa potrafiła na przestrzeni wieków | wytworzyć niezliczoną ilość różnorodnych motywów j i w zależności od nich nadać nazwy poszczególnym typom pisanek, np.: jabłonki, sosenki, dzwoneczki, ko- I gutki, kurze łapki, gwiazdki itd. Na Ukrainie zachowały się jeszcze pisanki o starosłowiańskich elementach kultowych w nazewnictwie, jak: bogini Mokosz, bogini Żywią, bogini Biereginia itd.

Mówiąc o pisankach należy także wspomnieć o starym krakowskim zwyczaju zwanym „rękawką”. Obchodzony był on w tzw. trzeci dzień świąt wielkanocnych i polegał na tym, iż pod Kopcem Krakusa zbierała się biedniejsza młodzież (głównie żacy), której mieszczanie krakowscy rzucali jadło, a zwłaszcza całe garście pisanek. Dziś pisanki spełniają jedynie rolę ozdobną, stanowią barwny akcent dekoracyjny w naszych mieszkaniach podczas obchodów wiosennych świąt. O zapotrzebowaniu społecznym na tego typu akcent dekoracyjny bardzo dobitnie świadczy fakt dużej frekwencji, jaką cieszą się coroczne targi ludowych akcesoriów wielkanocnych, organizowane od 1971 r. przez Wrocławskie Muzeum Etnograficzne. Tu w rekordowym tempie wykupywane są od twórców ludowych pisanki, baranki, palmy, kogutki słomiane itp.

Symbolem zmartwychwstającej przyrody jest stary zwyczaj chodzenia przez młodzież po wsi z tzw. gai-

kiem (gałęzią zieloną przystrojoną wstążkami i różnymi świecidełkami). Reliktowe elementy tego zwyczaju odnaleźć jeszcze można w niektórych rejonach Opolszczyzny. Powszechnie natomiast zachowało się majenie wnętrza mieszkań gałązkami palmowymi (tzw. baziami) i zielenią, a zwłaszcza eksponowanie na centralnym miejscu dekoracyjnej palmy. W zwyczaju tym mamy zachowany relikt starosłowiański kultu drzewa. W czasach późniejszych symbolika palmy przyjęta zostaje przez chrześcijaństwo. Ustanowiony został nawet obrzęd święcenia palm w tzw. Palmową Niedzielę. Poświęconym palmom przypisywano w kulturze ludowej magiczne funkcje działania. Bazie z tych palm daje się bydłu z pokarmem, aby nie chorowało. Na Dolnym Śląsku panuje zwyczaj zatykania największej palmy na skraju obsianego pola, aby uchronić zasiewy od szkodników i złej aury. Na Rzeszowszczyźnie w podobnym celu zatyka się palmy w czterech rogach pól itd. Każdy region kraju posiada swoiste formy palm, co stanowi jedną z rozwiniętych dziedzin ludowej twórczości plastycznej.

Wiele jeszcze dawnych zwyczajów i obrzędów agrarnych zachowało się w szczątkowej formie do dziś w ludowej obrzędowości Wielkanocy, jak chociażby: pucheroki (Krakowskie), siuda-baba (Krakowskie), kogutek (Mazowsze), wołoczebne (Kurpie), koniarz i pogrzeb żuru (Krakowskie) itp.

W dniu św. Wojciecha (23 kwietnia) obchodzono święto pasterzy. Świętemu temu przypisywano funkcje patrona bydła. W dniu tym okadzano bydło święconym zielem oraz stosowano rytualną czynność odprowadzania stad po granicach pól wioski. Dzień ten kończyły wesołe zabawy pasterzy.

Kolejnym wielkim świętem utrwalonym w naszym cyklu dorocznym były Zielone Świątki. Zapisy śred-