ZT174 (2)

ROZDZIAŁ 20

ETYKA W ZARZĄDZANIU TURYSTYKĄ

Harold Goodwin, Lesley Pender

CELE ROZDZIAŁU

W rozdziale tym czytelnik poznaje etyczne aspekty turystyki i sposoby

rozwiązywania problemów w tym zakresie. Po przyswojeniu treści

rozdziału czytelnik powinien umieć:

•    przedstawić złożoność zagadnienia etyki,

•    uzasadnić konieczność tworzenia strategii politycznych opartych na zasadach odpowiedzialnej turystyki,

•    uzasadnić potrzebę opracowania przejrzystego modelu zarządzania etycznymi aspektami działalności turystycznej,

•    omówić mechanizmy zapewniające uwzględnienie etyki w działalności przedsiębiorstwa.

Wprowadzenie

Turystyka zawsze wywierała wpływ na środowisko - oddziaływania te omówiliśmy już po części w poprzednich rozdziałach. Począwszy od lat 80. ubiegłego wieku, pojawiło się wiele rozmaitych koncepcji radzenia sobie z tym zjawiskiem. Należą do nich teoria zrównoważonego rozwoju oraz teoria odpowiedzialnego i etycznego podejścia do zarządzania. Prowadzenie działalności w dziedzinie turystyki rodzi problemy natury etycznej. W rozdziale tym spróbujemy zapoznać czytelnika ze źródłami tych problemów oraz metodami ich przezwyciężania. Jak powiedział lord Marshall na uroczystości wręczania nagród British Airways „Tourism for Tomorrow” w 1994 r., branża turystyczna „opiera się zasadniczo na tymczasowym wynajmowaniu od innych ludzi elementów ich otoczenia, takich jak plaża, ulica miasta, łańcuch górski czy las tropikalny. Są to «produkty», które musimy zachować jako świeże i w nienaruszonym stanie nic tylko do następnego dnia, lecz przez wszystkie następne dni” (Goodwin, 2002, s. 17). Ostatnie zdanie najczęściej przytacza się, aby podkreślić ekologiczne zalety zrównoważonego rozwoju turystyki. Jednak oddziaływanie turystyki na środowisko naturalne to tylko jeden z aspektów zrównoważonego rozwoju. Równie istotne, choć często lekceważone, są jej skutki społeczne i ekonomiczne, o których była mowa w rozdziale 18.

Etyka jest zarówno przedmiotem rozważań filozoficznych, jak i częścią naszego codziennego życia, objawiającą się w sposobie załatwiania rozmaitych spraw. Etyka to inaczej zbiór zasad regulujących ludzkie postępowanie np. w sferze interesów, stosunków międzyludzkich czy podróżowania. W wypadku zarządzania turystyką etyka odnosi się do stosowanych metod działania. Nie jest to abstrakcyjne pojęcie filozoficzne, lecz kwestia dotycząca konkretnych sposobów kierowania przedsiębiorstwami świadczącymi usługi turystyczne. Nie istnieje uniwersalny kodeks postępowania, którym można by objąć branżę turystyczną, i jest mało prawdopodobne, aby takowy powstał, wziąwszy pod uwagę zróżnicowanie kulturowe i rozproszenie geograficzne. Bogactwo krajobrazowe planety oraz różnorodność cechująca jej mieszkańców (i ich systemy etyczne) stanowią kluczowe zasoby z punktu widzenia branży turystycznej. Jednak różnorodność ta wyklucza stworzenie jednego nadrzędnego kodeksu etycznego. Istnieją natomiast pewne zestawy ogólnych wytycznych dla poszczególnych obszarów działalności turystycznej. Powiemy o nich więcej w dalszej części rozdziału.

Oczywiście wszelka działalność gospodarcza jest obwarowana zbiorem przepisów ustanawianych i egzekwowanych przez państwo, które przynajmniej teoretycznie odnoszą się do każdego podmiotu zaangażowanego w turystykę. Poza regulacjami o ogólnym zastosowaniu, takimi jak prawo handlowe czy prawo cywilne, istnieją akty prawne odnoszące się wyłącznie do danej dziedziny działalności. W wypadku turystyki można w tej grupie wymienić np. dyrektywę Rady Wspólnot Europejskich o usługach turystycznych sprzedawanych w formie pakietów (zob. rozdział 10) oraz, jeśli chodzi o najniższy szczebel, regulaminy zwiedzania parków narodowych. Podstawy etyczne regulacji prawnych są przedmiotem wnikliwych rozważań w literaturze z zakresu prawa i filozofii, ale my nie będziemy się nimi zajmować. Na potrzeby niniejszego rozdziału zakładamy, że w sferze turystyki nie dochodzi do naruszania żadnych przepisów, łącznie z regulaminami parków narodowych, miejsc kultu, hoteli itp.

Choć w literaturze z dziedziny filozofii poświęca się dużo miejsca zagadnieniom etyki (np. Cooper, 1997), to rozważania te przeważnie koncentrują się na określaniu sensu i uzasadnianiu stwierdzeń określających dane czyny jako dobre lub złe, moralnych aspektach tych czynów oraz pytaniu, czy wypowiedzi dotyczące moralności są równoznaczne ze stwierdzeniem faktu. Nasza uwaga natomiast skupi się na tym, jak należy prowadzić interesy w turystyce. Omówimy podstawowe kwestie etyczne związane z zarządzaniem turystyką i zastanowimy się, jak radzą sobie z nimi menedżerowie. Konkretne zachowania w tej sferze wynikają zazwyczaj