Img00051

55

-    powstawanie zarodków nowych ziaren i ich rozrost,

-    znaczny rozrost ziaren nieodkształconych kosztem ziaren odkształconych - tworzenie się struktury gruboziarnistej.

Wyżarzanie materiału w zakresie wartości temperatury, w których następuje wyłącznie stopniowy zanik naprężeń wewnętrznych nosi nazwę wyżarzania odprężającego lub zdrowienia. Po procesie zdrowienia właściwości mechaniczne materiału ulegają jedynie niewielkim zmianom, natomiast zwiększa się konduktywność i odporność na korozję.

Zdrowienie jest to więc zabieg cieplny, stosowany w celu usunięcia następstw obróbki plastycznej na zimno, bez tworzenia nowej struktury oraz bez przesuwania granic ziaren struktury istniejącej.

1.70. Zjawisko tworzenia się nowych, nieodkształconych ziaren nazwano rekrystalizacją, a temperaturę, w której zostaje zapoczątkowany proces rekrystalizacji temperaturą rekrystalizacji T_R. Wyżarzanie w temperaturze powyżej T_R określa się mianem wyżarzania rekrystalizacyjnego.

Wartość T_r zależy od:

-    rodzaju metalu lub stopu,

-    stopnia zgniotu,

-    czystości materiału.

Im większemu zgniotowi został poddany materiał, tym T_R ma mniejszą wartość. Najniższa, przy dużym zgniocie, temperatura rekrystalizacji wynosi:

-    dla metali technicznie czystych — 0,3...0,4 temperatury topnienia T ,

-    dla stopów — 0,6...0,8 T ,

-    dla metali o bardzo dużej czystości - 0,1...0,2 T .

Przy małych zgniotach wartości temperatury rekrystalizacji mogą być znacznie wyższe.

W wyniku wyżarzania rekrystalizacyjnego własności materiałów osiągają wartości właściwe dla materiału przed zgniotem.

Wielkości ziaren powstających po rekrystalizacji zależą od:

-    wielkości zgniotu,

-    temperatury wyżarzania,

-    czasu wyżarzania.

Stopień zgniotu silnie wpływa na wielkość ziaren. Istnieje tzw. zgniot krytyczny (w zakresie stosunkowo małych odkształceń, zwykle 1... 10%), po którym w temperaturze rekrystalizacji następuje silny rozrost ziaren. Dla mniejszych i większych stopni zgniotu uzyskuje się w procesie wyżarzania strukturę drodnoziarnistą.

Wyżarzanie rekrystalizacyjne jest szeroko stosowanym zabiegiem przy wytwarzaniu takich półwyrobów, jak: druty, pręty, blachy, rury itd., które są poddawane obróbce plastycznej na zimno.

Ponieważ zgniot umacnia metal nie można w jednej operacji nadać wyrobom ostatecznego kształtu lub wymiaru. Metal umocniony przez zgniot traci własności