Obraz
2 (9)

5. NUKLEOTYDY, KWASY NUKLEINOWE, NUKLEOPROTEINY 87

5. NUKLEOTYDY, KWASY NUKLEINOWE, NUKLEOPROTEINY 87

ic:: r;ć s:ę namnaża, :    i. 5i e w genom

; z~a posługuje się et : aitenjnych.

Cząsteczki RNA wykazują duże zróżnicowanie pod względem wielkości, kształtu i roli biologicznej. Istnieje hnRNA (heterogenny jądrowy), mRNA (informacyjny), tRNA (transportujący), rRNA (rybosomalny) i vRNA (wirusowy).

W procesie biosyntezy białka współdziałają cząsteczki mRNA, rRNA i tRNA.

5.7.2.I. Heterogenny, jądrowy RNA — (hnRNA) zwany także premRNA powstaje na matrycy DNA podczas transkrypcji, z połączenia 5 000-50000 nukleotydów. Jest prekursorem mRNA. Ma krótki (minutowy) okres półtrwania, w czasie którego dochodzi do wycięcia pętli i pofałdowań, a więc do skrócenia cząsteczki. Tworzy się mRNA zawierający już tylko 400-4000 nukleotydów (najczęściej 1200). Obok wycinania pętli przy końcu 5’ tworzy się tzw. czapka (cap) zbudowana z 7-metylo-guanozynotrifosforanu oraz kilku innych zmetylowanych nukleotydów. Ogon cząsteczki uzyskuje sekwencje poli A. W hnRNA są liczne odcinki powtarzające się, niekodujące, tzw. introny. Po ich usunięciu pozostają niepowtarzające się eksony, które łącznie tworzą mRNA dla jednego określonego białka (Rys. 5.17).

a)

k — rrr. czepieniu t wrecrza komórki przy

introny

i

mRNA

AAAA

■r. zi-:erpących A, cresriwymi kwasu ijych nukleo-|pf3STi5Twania) na La zg:ćn:e z regułą :c -:: :n;e zachodzić

cl “ których mogą i? sikami wodo-ł_ :en sposób n nas: równać się : f ^; ? f 6 amino-

7-metylo-GTP

(„czapka”)

I.

O

3'

pA-OH

poli A

mRNA

Rys. 5.17. a) Model nici RNA z wypustkami i pętlami w kształcie „szpilek do włosów”, które tworzą odcinki wiązane komplementarnie w pojedynczej długiej nici RNA. Kodujące eksony i niekodujące introny oraz ich usuwanie podczas przejścia mRNA przez błonę jądrową, b) Głowa cząsteczki zaczyna się od „czapki” (cap), którą stanowi zmetylowany nukleotyd GTP, a ogon cząsteczki (koniec 3’) ma powtarzające się sekwencje adenylowe.