Obraz"1 (5)

HCOłp^OM

n HOCH2CH2COC

Tabela 87

Światowa przetwórstwo ksylanów w 1987 r.

Zastosowanie mieszaniny ksylenów	.. Udział (1)
p-leylen	63,6
o-Koylen	19,1
Rozpuszczalniki	11,2
Dodatek do benzyn	4,1
Etylobenzen (wyodrębnienie z technicznego
ksylenu)	*1 •
Pozostałe zeeLosowania	o;3

Rya. 136. Kierunki wykorzystania izomerów ksylanu w syntszie organicznej

W syntezie organicznej najważniejszym kierunkiem przerobu zarówno o-kayłenu, jak i p-ksylenu są procesy, utlenienia. Utlenienie o-ksylenu stanowi jedną z metod otrzymywania bezwodnika ftalowego (p. 4.23).

Utlenianie p-ksylenu przeprowadza alf w celu otrzymania kwasu tere-.(talowego lub dimstylotsrsftalanu (DMT), które stanowią zamienna produkty pośrednie w procesie wytwarzanie politereftalanu etylenu.\Utleaianie p-koylonu powietrzem do kwasu tereftalowego przebiega w fazie ciekłej w J środowisku lodowatego kwaeu octowegoi

ch₃    C00M

Katalizatorami reakcji prowadzonej w temp. 200°C, pod cienieniem l,S-3,0 HPa, są octany kobaltu i manganu.

Kwas teref talowy p-HOOCC_sH«COOH jeet bezbarwną, krystaliczną substancją praktycznie nierozpuszczalną w wodzie. Sublimuje w temp. 300°C. Kie tworzy bezwodnika.

Utlenianie p-ksylanu w celu otrzymania DMT przebiega w kilku etapach i połączone jeet z estryfikacją tworzących się kolejno grup karboksylowych!

Diraeiylotoreftalan (aster dimetylowy kwasu 1,4-benzenodikarboksylo-wago) jest substancją krystaliczną o temp. topn. 140°C, trudno rozpuaz-gzalną w wodzie. Jeet lotny z parą wodną, sublimuje.

,j_v^Do syntezy politereftalanu etylenu wykorzystuje sią jako eubstraty kwas tereftalowy i glikol etylenowy lub DMT i glikol etylenowy; w drugim przypadku reakcja su następujący przebiegi

H^OX-^^-CCKXłł3* HOOH2CMp< —HOO^CH2CO>^^-COOOV>^ ' 2CH3OM

-^^^-COOCHpyDH ——>    ąno^go^ r_n

I Po1Itereftalan etylenu jeet bezbarwnym, termoplastycznym poliestrem o temperaturze mięknięcia 250°C. Produkowany jest głównie w postaci włókien, które otrzymuje się przez przędzenie ze etanu stopionego, włókna mają charakter wełnopodobny, są odporne na pleśnie, bakterie i mole. W Polsce włókna produkowane z politereftalanu etylenu mają handlową nazwę elan a..lljgrupie włókien syntetycznych wdział politereftalanu etylenu wynosi ok. 50%. Jeet on najważniejszym włóknem syntetycznym. W latach 1949-1963 produkowano na świacie poiitereftalan etyłanu

441

440