DSCF5343

kowa (cauliculus) zakończona na wierzchołku pączkiem {plamula), a u podstawy korzonkiem zarodkowym (radicula). Z łodyżką zarodkową łączy się tarczka (scu. tellum), która jest przekształconym liścieniem {c otyłe do). Spełnia ona w stosunku do bielma funkcje ssawkowo-sekrecyjne. Zewnętrzna część tarczki, bezpośrednio przylegająca do bielma, jest zwana epitelem. Komórki epitelialne w czasie kiełkowania wydzielają, enzymy hydrolityczne i inne regulatory, umożliwiające zarodkowi wykorzystanie substancji zapasowych bielma. Drugi liścień uległ silnej redukcji i występuje tylko w zarodku owsa, pszenicy i pszenżyta. Nosi on nazwę epiblastu, ma postać niewielkiego łuskowatego wyrostka i jest położony z drugiej strony osi zarodka, naprzeciw tarczki.

Część pędową zarodka wraz ze stożkiem wzrostu i zawiązkami liści okrywa po-chewka kiełkowa, zwana koleoptylem (<coleoptile) i jest uważana za pierwszy liść zarodka. W czasie wschodów chroni ona znajdujące się wewnątrz zawiązki liści zarodkowych i stożek wzrostu pędu, z którego w przyszłości powstanie kłos, przed uszkodzeniami mechanicznymi związanymi z przebijaniem się kiełka najpierw przez okrywę owocowo-nasienną, a później przez warstwę gleby. U podstawy ło. dyżki znajduje się tkanka merystematyczna, tworząca w określonej fazie rozwoju węzły i międzywęźla źdźbła.

Po przeciwnej, w stosunku do pączka, stronie łodyżki znajduje się korzonek zarodkowy, którego stożek wzrostu jest zakończony czapeczką (capsula). Cały korzonek zarodkowy wraz z zawiązkami dalszych korzonków otacza pochewka korzeniowa, zwana koleoryzą (coleorhiza).

Główną masę ziarniaka tworzy bielmo, w którym są nagromadzone materiały zapasowe. Bielmo wypełnia niemal całe wnętrze ziarniaka, spychając zarodek na jego skraj. Podstawową funkcją bielma jest odżywianie zarodka. Zewnętrzna warstwa bielma przylegająca bezpośrednio do okrywy nasiennej nosi nazwę warstwy aleuronowej. Stanowi ona 8-15% masy ziarniaka i jest zbudowana z dość dużych komórek o regularnych kształtach. W ziarniaku żyta, pszenicy, pszenżyta i owsa warstwa aleuronowa ma z reguły grubość jednego rzędu komórek, a w ziarniaku jęczmienia - aż trzech rzędów. Komórki tej warstwy są zawsze wypełnione ziarnami aleureonowymi, składającymi się głównie z białek (50%), węglowodanów (10-30%), lipidów, fityn, witamin, barwników i niewielkich ilości składników mineralnych. U niektórych zbóż pod warstwą aleuronową występuje warstwa subaleu-ronowa, tworząca strukturalne przejście do bielma skrobiowego. W warstwie suba-leuronowej przeważają białka zapasowe oraz znajduje się niewielka ilość skrobi.

W ziarniakach większości zbóż pod warstwą aleuronową znajduje się bielmo właściwe (skrobiowe), które stanowi ponad 80% całego bielma. Jest ono zbudowane z dużych, cienkościennych i nieregularnych komórek całkowicie wypełnionych charakterystycznymi dla poszczególnych zbóż ziarnami skrobiowymi, które różnią się kształtem i strukturą. Ziarna skrobiowe mogą być pojedyncze, lecz różnych rozmiarów (żyto, pszenica, pszenżyto, jęczmień) lub proste o wyrównanych rozmiarach albo wyłącznie złożone (owies, kukurydza). Duże ziarna skrobi mają przeważ-