DSCN1815

Rodzina 163

ciągłości i rozwoju kulturowego społeczeństwa. wdrażaniu do zasad współżycia społecznego i kontroli zachowań członków.

Rodzina ulega przemianom. Porównując rodzinę współczesną z rodziną tradycyjną zauważyć można następujące zmiany: I) zmniejszenie się dzietności rodziny oraz przejście od rodziny wielopokoleniowej do dwupokoleniowej (tzw. nuklearnej); 2) obniżenie pozycji ojca — w rodzinie tradycyjnej ojciec zajmuje najwyższą pozycję, jest igłową rodziny”, jego autorytet jest autonomiczny - wynika z faktu bycia ojcem; w rodzinie współczesnej pozycja ojca jest niższa, co jest następstwem m in. podjęcia pracy zawodowej przez kobiety, jego autorytet wynika w większym stopniu z cech osobistych; 3) zmiana stosunków wewnątrz-rodzinnych - w rodzinie tradycyjnej między członkami utrzymywany był duży dystans społeczny; związki emocjonalne były bardzo silne, lecz nie okazywano ich na zewnątrz. W rodzinie współczesnej elementy emocjonalne są bardziej widoczne; 4) zmiany relacji między rodzicami a dziećmi — w rodzinie tradycyjnej dzieci bezwzględnie podporządkowane były rodzicom; władza rodziców miała charakter niemal autokratyczny. dzieci dorosłe chciały się jak najszybciej usamodzielnić i wyzwolić spod władzy rodzicielskiej. W rodzinie współczesnej stosunki między rodzicami i dziećmi mają charakter bardziej partnerski, występuje bardziej egalitarny układ pozycji, okres zależności od rodziców ulega znacznemu wydłużeniu, a niekiedy obserwuje się nawet niechęć do szybkiego usamodzielnienia.

Zmiany relacji w obrębie rodziny znaj-wyraz m in. w zaniku tradycyjnego nazewnictwa stopni pokrewieństwa. Jan Stanisław Bystroń (1994, s. 118] wskazuje, że bogata terminologia świadczy o dużym znaczeniu przypisywanym do stosunków pokrewieństwa. Współcześnie nie są już używane takie nazwy, jak: dziewiarz (brat męża), szarzy (brat tony), zołwica (siostra męża), świeść (siostra żony), jątrew (żona brata męża), świekrowie (rodzice męża).

Przejawem patologii w funkcjonowaniu rodziny są rozwody. Najczęściej wskazywane przyczyny rozwodów to tzw. niezgodność charakterów, nadużywanie alkoholu przez jedną ze stron, zdrady, kłopoty Snan-sowo-mieszkaniowe. „Zasadniczym jednak powodem jest niedojrzałość psychiczna i uczuciowa partnerów oraz ukształtowana w społeczno-prawnej atmosferze świadomość możliwości « zaczynania od nowa»” [F. Adamski 1987, s. 98]. L. Dyczewski [1994] niedorozwój osobowości wskazuje jako podstawową przyczynę rozpadu związku małżeńskiego.

Zjawiska dezorganizacji zawsze towarzyszyły rodzinie. Chociaż budzą one duży niepokój, to jednak obecnie coraz częściej mówi się już o kryzysie rodziny. „Najrady-kalniejszym wyrazem kryzysu rodziny jest podważanie jej sensu jako trwałej i podstawowej wspólnoty życia ludzkiego. (...) Kryzys rodziny to nie to samo co zjawiska kryzysowe w rodzinie” [W. Świąfldewicz 1997. s. 181]. Inni autorzy kryzys rodziny traktują jako przejaw przeobrażeń w niej występujących, w tym zwłaszcza demokratyzacji, emancypacji od tradycji i norm statusowych. Zmiany te są następstwem rosnącego indywidualizmu i permisywizmu [J.-H. Dćchaux 1998. s. 85]. Robert Nisbet [1998. s. 297] wskazuje, że „właściwą miarą choroby współczesnej rodziny jest uwiąd więzi i ról międzypokoleniowych, utrata charakteru wspólnotowo-korporacyjnego. oderwanie od własności (_) oraz utrata zwierzchności nad członkami, zwłaszcza młodymi”. Źródłem słabości rodziny jest - zdaniem R Nisbcta - absolutyzm państwowy, tzn. podporządkowanie sobie rodzin i ich członków przez współczesne państwo. (A.S.)

Zob. grupa pierwotna, grupa społeczna.

Literatura:

Adamski F-. 1987. Rodzina między sacrum aprofanum. Pallouinum. Poznań.