IMAG0749 (6)

XVIII

sekcji spraw kultury i publicznego nauczania w pruskim ministerstwie spraw wewnętrznych. Założył uniwersytet berliński (1810) i zreformował szkolnictwo, w duchu liberalnym i huma- ■ nitarnym.

W tych pracach brał z zapałem udział Herbart, aby „powetować państwu pruskiemu utratę sił fizycznych przez rozwój sił umysłowych”. Założył więc seminarium kształcące nauczycieli, ażeby zaś seminarzyści mogli ćwiczyć się praktycznie, we własnym swoim domu zorganizował dla nich szkołę ćwiczeń. Pomagała mu w jej prowadzeniu wychowana w Królewcu panna Drakę, Angielka. Herbart ożenił się z nią w 1811 roku.

Szkołę swoją prowadził w duchu odmiennym od tego, jakim były przeniknięte słynne Mowy Fichtego do narodu niemieckiego z r. 1807. Gdy bowiem Fichte chciał usunąć dziecko spod wpływu rodziców i oddać wychowanie całkowicie w ręce państwa, Herbart, podobnie jak' Pestalozzi, starał się szkołę jak najbardziej zbliżać do rodziny, a nawet wychowanie szkolne wzorować na życiu rodzinnym. Wczesnemu upolitycznianiu wychowania był przeciwny.

W 1810 r. Herbart zetknął się bezpośrednio z Wilhelmem -Humboldtem. „Jest oń .jsg powiedział o Humboldcie — tak biegły w filozofii, że godzinami prowadziłem z nim rozmowy o me-Itafizyce”. Humboldt znów w liście do Goethego zauważył, że '„Herbart z .bliska jest o wiele przyjemniejszy niż z daleka w świetle recenzji jego książek”. Rzeczywiście, dotychczasowe recenzje nie były przychylne. Herbart wypowiadał poglądy nie mieszczące się w ramach żadnej z ówczesnych szkół i dlatego nie rozumiano go i nie umiano ocenić.

W Królewcu Herbart przeżył pamiętny rok pochodu Napoleona na Moskwę i jego klęski. Odwróciła się karta historii — Napoleonowi na Lipsk, Waterloo i Sw. Helenę, Polsce na honorową przegraną, carowi Aleksandrowi I na triumf, a Prusom na zwycięstwo i wzrost potęgi. W 1813 r. studenci opuścili sale wykładowe uniwersytetu królewieckiego, aby z bronią w ręku walczyć o wyzwolenie Prus i Niemiec spod hegemonii francuskiej, Herbart ich żegnał patriotycznym przemówieniem. Wraz z odrodzę-