IMAG0751 (7)

4. Drugi pobyt w Getyndze (1833—1841)

Drugi pobyt w Getyndze — to ostatni okres w życiu Herbar-ta. W Królewcu rozporządzał pełnią sił męskich; w Getyndze jest już starszym panem.

Jego charakter został tu wystawiony na ciężką próbę. W 1837 r. nowy król Hanoweru Ernest August, idąc z prądem wzmagającej się za czasów Świętego Przymierza reakcji, samowolnie skasował konstytucję nadaną królestwu w 1833 r. przez jego poprzednika, Wilhelma IV, króla Wielkiej Brytanii, Irlandii i Hanoweru^{1 2}. Swobody obywatelskie nie są pewne, gdy ich nie zdobył lud, lecz gdy je podarował monarcha.

Przeciwko temu bezprawiu zaprotestowało siedmiu profesorów uniwersytetu getyngeńskiego: W. Albrecht, F. Ch. Dahl-mann, H. Ewald, G. G. Gervinus, J. Grimm, W. Grimm, W. Weber — tzw. siódemka getyngeńska (die Gottinger Sieben). Król dał im dymisję.

Herbarta wśród nich nie było. Gdy opinia podniosła się przeciw niemu, bronił się tym, że postąpił zgodnie z własnym przekonaniem, od dawna bowiem głosił, iż filozof nie powinien brać bezpośredniego udziału w walkach politycznych — naraża to bowiem naukę na różne niebezpieczeństwa. Państwo i Kościół mogłyby się zacząć jej obawiać, a to doprowadziłoby do ograniczenia swobody badań naukowych.

Trzeba przyznać, że w pismach Herbarta znajdowały się rzeczywiście takie wypowiedzi. Można mieć jednak wątpliwość, czy nie należało zapomnieć o tych rozsądnych zasadach wobec tak jaskrawego aktu samowoli? — Może miał rację jeden z niemieckich historyków pedagogiki, który napisał, że w duszy Herbarta po prostu „brakowało organu” pozwalającego postąpić tak, jak postąpiło „siedmiu getyngeńczyków”^ł0.

Owocem drugiego pobytu Herbarta w Getyndze był — poza

1

Na tronie brytyjskim był on poprzenikiem królowej Wiktorii.

2

Theobald Ziegler, Geschichte der Padagogik, Munchen 1904, s. 317, C. H. Beck.