IMAG0860

18 Rozdział 2. Planowanie

Cele

Po określeniu tematu lekcji musisz zdecydować, czego właściwie twoi uczniowie mają się nauczyć. Skuteczne uczenie się może przebiegać tylko wówczas, gdy na początek sformułuje się precyzyjnie cele nauki, to jest zamierzone efekty możliwe do realizacji w trakcie nauczania.

Zdarza się, że pracujesz, realizując program kursu, w którym cele zostały jasno określone. Jednak przewidywane w programie efekty do osiągnięcia mają zwykle charakter dość ogólny - rzadko spotyka się konkretne, wyraźnią sformułowane zamierzenia, które można by potraktować jako rzeczowi bezpośrednie cele dydaktyczne lekcji. Ogólne cele programu jakiegoś przed* miotu informują zwykle o wartościach, jakie zdecydowały o nauczaniu tego przedmiotu, są więc one świetnym źródłem dla sformułowania tzw. pożąda* nych skutków afektywnych, czyli postaw wobec obiektu nauki.

Cele danego kursu programowego są też zwykle częścią szerszego zestawu zamierzonych efektów, na przykład cele sformułowane na użytek programu, matematyki w czwartej klasie należy rozpatrywać na tle planowanych wyników kształcenia matematycznego. Gdy będziesz traktował formułowanie własnych celów nauczania jako fragment szerszego zestawu zamierzonych skutków, łatwiej będzie ci określić, czego wymagać od uczniów, gdy już lekcja się rozpocznie.

Wyniki kształcenia przewidywane w programie kursu mają jeszcze jedną zaletę — zwykle nie są one związane z jakimiś ściśle określonymi materiałami i pomocami do nauczania. Daje ci to możliwość doboru właściwych materiałów i procedur, by jak najlepiej osiągnąć bezpośrednie cele dydaktyczne twojej lekcji.

Określanie celów nauczania

Określając cel nauczania, powinieneś przewidzieć, czego uczniowie powinni się nauczyć w rezultacie przeprowadzonej przez ciebie lekcji i uświadomić sobie, w jaki sposób mają pokazać to, czego się nauczyli. Zatem rozpatrując cele nauczania, kładziemy nacisk na to, co uczynią uczniowie, a nic na to, co będzie robił nauczyciel, poza tym zastanawiamy się, jak obserwować i oceniać ich uczenie się.

Na przykład nie wystarczy sformułować celu nauczania prostym zdaniem: .Uczniowie poznają, jak poruszają się zwierzęta żyjące w wodzie" Mimo że jest tu określony pożądany wynik nauki, nie ma ani słowa o tym, jak uczenie się ma być obserwowane i oceniane. Z drugiej strony nie jest rzeczą właściwą określać cel nauki tylko słowami opisującymi czynności uczniów, na przykład zdaniem: „Uczniowie będą pracowali w grupach, obserwując 6 wodnych zwierząt". Choć może to być wartościowa czynność dająca uczniom pewne rezultaty, to nie jest ona celem samym w sobie. Potrzebne jest tu określenie rezultatów nauki z punktu widzenia ucznia, na przykład: „Na podstawie obserwacji 6 zwierząt wodnych uczniowie przedstawią sposoby poruszania się stosowane przez te stworzenia” Mamy tutaj nie tylko opis tego, co uczeń zrobi, ale także opis warunków, w jakich uczenie się będzie przebiegać, spodziewane zachowanie ucznia będzie więc można obserwować i oceniać.

Kiedy cel jest określony jako jakaś czynność uczenia się, a nie jako wynik uczenia się, można znaleźć właściwe sformułowanie przez poszukanie odpowiedzi na następujące pytanie: „Jakiego rodzaju skutki pozwoli uczniowi uzyskać ta czynność?” Pamiętaj też, że liczne wartościowe formy uczenia się są potencjalnie przydatne do uzyskania bardzo różnorodnych rezultatów nauki. Tak więc ważne jest, abyś wyraźnie określił, co uczniowie mają wiedzieć w rezultacie stosowania jakiejś formy nauczania i abyś powiedział, czego będziesz od nich wymagać. Wyniki uczenia się zależą od tego, na czym koncentruje się uwagę w trakcie nauki (selektywna percepcja), na koncentrację zaś wpływa to, jak zostały określone dalsze i bliższe cele uczenia się.

Wyobraźmy sobie na przykład, że nauczycielski plan lekcji przewiduje dyskusję na temat wpływu inflacji na gospodarkę. W rezultacie można by się spodziewać, że uczniowie będą w stanie wykonać każde z wymienionych niżej zadań:

opisać w 1000 słowach wpływ inflacji na gospodarkę, zdefiniować inflację,

- na podstawie materiałów prasowych przedstawić przykład oddziaływania inflacji na gospodarkę.

Kiedy zadanie dla uczniów nie jest jasno określone, błąd tkwi w doborze czasownika użytego do opisu pożądanych czynności.

Formułując cele nauczania na użytek swej klasy, używaj czasowników opisujących obserwowalne czynności lub czynności dające obserwowalne wyniki, na przykład: znaleźć, wybrać, rozwiązać, zanalizować, wytłumaczyć. Unikaj wieloznacznych nieobserwowalnych czasowników, takich jak: wiedzieć, wierzyć, docenić.

Istnieje wiele zjawisk, które nie mogą byc bezpośrednio obserwowane, na przykład nie da się zobaczyć procesu myślenia ucznia rozwiązującego problem matematyczny, ale nauczyciel może zbadać kroki podjęte dla znalezienia rozwiązania i na tej podstawie wnioskować o przebiegu myślenia.

Gdy dla określenia celów używasz czasowników przedstawiających obserwowalne czynności, staraj się, by obiektem tych czasowników były obscr-wowalnc produkty końcowe Jeśli tego typu czasownik nie jest połączony z obserwowalnym obiektem produktem, w efekcie mogą pojawić się cele. które będą znów niedookreślone i me dadzą się zauważyć. Weźmy na przykład zadanie: „wytłumaczyć kryzys bliskowschodni”. Co należy wytłumaczyć

przyczyny kryzysu czy ideologie polityczne leżące u jego podłoża Tu źródłem nieporozumienia jest me czasownik, ale obiekt- Upewnij się, że zarówno czasownik, jak i obiekt są jamo zdefiniowane i wskazują obserwował-ne produkty końcowe.